به نقل از وب‌سایت Breathehr، یک نظرسنجی انجام شد که نشان می‌داد از بین تمام بزرگسال‌های بریتانیایی، 75 درصد استرس ناشی از کار را تجربه می‌کنند. این آمار از سال 2018 تا 2023 حدود 20 درصد افزایش پیدا کرده است.
تحقیقات دیگر به نقل از همین وب‌سایت نشان می‌دهد که 12.8 میلیون روز کاری صرفاً به‌دلیل استرس کاری از بین رفته‌اند. تحقیقات وب‌سایت Thanksben نیز ثابت می‌کند که 60 تا 80 درصد حوادث محل کار ناشی از استرس هستند.
استرس در محل کار نه‌تنها سلامت کارکنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه روی ایمنی محل کار هم تأثیر می‌گذارد. راه‌های مختلفی برای مقابله با این استرس وجود دارد، مثل:
- نوشتن عوامل استرس‌زا
- صرف زمان برای استراحت
- تقویت مهارت مدیریت زمان
- ایجاد تعادل بین کار و زندگی شخصی
- ارزیابی مجدد افکار منفی
- خود مراقبتی
راهکارهای دیگری هم برای مقاله با استرس شغلی هستند که در این مقاله درباره آنها صحبت می‌کنیم.
دلایل استرس در محیط کار چه هستند؟
قبل از اینکه بخواهیم تکنیک‌های مقابله با استرس را بگوییم، چند دلیل مهم برای ایجاد استرس در محیط‌های کاری را ذکر می‌کنیم که بسیاری از کارمندان یا حتی کارفرمایان از آنها رنج می‌برند:
- وجود وظایف کاری سنگین
- عدم ایجاد ارتباط سالم بین کارمند و کارفرما
- روابط بین فردی ضعیف کارمندان با یکدیگر
- قوانین کاری سرسختانه
- نداشتن امنیت شغلی و نگرانی‌های مشابه
- شرایطی محیطی نامناسب مثل فعالیت در محیط کاری پر سروصدا
تکنیک‌های مقابله با استرس شغلی برای کارمندان
بهترین راه‌ها برای کاهش استرس محیط کار عبارت هستند از:
1_ آگاهی از استرس
اولین قدم آگاهی از استرس است. قرار گرفتن در معرض استرس‌های کنترل‌نشده می‌تواند روی سلامتی جسم و روح شما تأثیر بگذارد. به نقل از وب‌سایت Healthline، بین فرسودگی کاری، افسردگی و اضطراب ارتباط وجود دارد. شما باید متوجه شوید که درگیر استرس هستید تا منبع آن را بشناسید و با استفاده از راهکارهای مناسب این احساس را از بین ببرید.
نشانه‌های استرس در محیط کار عبارت هستند از:
- سردرد‌های تنشی و میگرنی
- مشکلات گوارشی مثل معده‌درد
- درد‌های عضلانی در ناحیه گردن، شانه و کمر
- فشار خون بالا به‌دلیل تنش‌های مداوم
- خستگی مفرط حتی بعد از استراحت
اگر این نشانه‌ها را به‌طور مداوم در خود دیدید، یعنی در درگیر استرس هستید.
2_ نوشتن عوامل استرس‌زا
شناسایی و نوشتن موقعیت‌های استرس‌زا به شما کمک می‌کند تا بفهمید چه چیزی آزارتان می‌دهد. برخی از این موقعیت‌ها می‌توانند ناشی از منابع تنش‌زا ظریفی مثل محیط کار پر سروصدا باشند.
شما باید یک دفتر تهیه و از آن برای ردیابی محرک‌ها و واکنش‌های استرسی استفاده کنید. شما می‌توانید تمام افراد، رویداد‌ها و مکان‌هایی را که باعث استرس شما می‌شوند، در دفتر بنویسید.
زمانی که عوامل استرس‌زا را شناسایی می‌کنید، حالا در پیدا‌کردن راه‌حل‌های مناسب جهت از بین بردن آنها بهتر عمل خواهید کرد.
3_ صرف زمان برای استراحت
زمانی را برای استراحت خود در نظر بگیرید. صرف حتی چند دقیقه در طی یک روز پر مشغله برای استراحت می‌تواند باعث شارژ مجدد شما شود. این چند دقیقه جلوی استرس‌ها و افسردگی‌های ناشی از محیط کار را می‌گیرد و احساسات نامطلوب را در وجودتان از بین می‌برد.
زمانی که خسته هستید، افکار استرس‌زا و ناراحت‌کننده می‌توانند به راحتی افسار ذهن شما را در دست بگیرند. شما می‌توانید در طی این چند دقیقه بخوابید، یک پادکست گوش دهید، ویدیو‌های یوتیوبی ببینید یا خود را مشغول به کار‌های لذت‌بخش کنید.
هر چه آرامش بیشتری داشته باشید، بهره‌وری بیشتری هم از خود در محیط کار نشان می‌دهید. در طی زمان استراحت فکر‌کردن به چک‌های برگشتی، مشغله‌های کاری، چالش‌های حل‌نشده و هر گونه مورد مشابه ممنوع است. ذهن و جسم شما در این لحظات باید در آسایش کامل باشد.
بیشتر بخوانید:
3_ تقویت مهارت‌های مدیریت زمان
اگر وظایف بر اساس اولویت و زمان‌بندی مشخصی سازماندهی نشوند، احساس می‌کنید که در کارها غرق شده‌اید و مرز بین زندگی شخصی و کاری‌تان از بین رفته است. برای اینکه جلوی این اتفاق را بگیرید، در ابتدای هفته وظایف خود را بر اساس اهمیت آنها اولویت‌بندی کنید.
چند ایده برای تقویت مهارت مدیریت زمان:
- شما می‌توانید برای هر کار یک بازه زمانی هم در نظر بگیرید و خود را موظف کنید که این کار را در همان بازه انجام می‌دهید.
- کار‌های خسته‌کننده را در ابتدای روز انجام دهید تا انرژی بیشتری در انتهای روز داشته باشید و فشار ذهنی ناشی از آنها از بین برود.
- نه گفتن را یاد بگیرید. گاهی به‌دلیل قبول درخواست‌های دیگران بخش زیادی از زمان خود را از دست می‌دهیم.
4_ ایجاد تعادل بین کار و زندگی شخصی
اگر به‌صورت شبانه‌روزی کار کنید، میزان بهره‌وری‌تان به حداقل می‌رسد. شما باید یک مرز مشخص بین کار و زندگی شخصی خود در نظر بگیرید تا جلوی فرسودگی شغلی یا استرس‌های ناشی از محیط کار را بگیرید.
شما باید زمان خاصی را برای وقت‌گذرانی با خانواده یا انجام کار‌های موردعلاقه خود در طی روز اختصاص دهید؛ همچنین تعین زمان برای مدیریت ایمیل‌ها، تماس‌های کاری یا انجام پروژه‌های شغلی نیز اهمیت دارد.
چند ایده برای ایجاد تعادل بین کار و زندگی شخصی:
- تقاضای ساعت کاری منعطف داشته باشید.
- در زمان فعالیت‌های کاری تمام تمرکز خود را روی کار و در زمان وقت‌گذرانی با خانواده تمام تمرکز خود را روی روابط و زندگی شخصی‌تان بگذارید.
- بیش‌از‌اندازه مسئولیت‌پذیر نباشید.
- نه گفتن را یاد بگیرید.
5_ ارزیابی دوباره افکار منفی
وب‌سایت Healthline درباره نقش افکار منفی در محیط کار اینطور نقل می‌کند:
When you’ve experienced worry and chronic stress for an extended period, your mind may tend to jump to conclusions and read into every situation with a negative lens.
وقتی نگرانی و استرس مزمن را برای مدت طولانی تجربه کرده‌اید، ممکن است ذهن شما تمایل داشته باشد که سریع نتیجه‌گیری و هر موقعیتی را با لنز منفی مطالعه کند.
مثلاً اگر در ابتدای روز رئیس به شما سلام نکند، شاید فکر کنید که از دست‌تان عصبی است. شما باید تلاش کنید تا به‌جای قضاوت‌های بیهوده از افکار منفی فاصله بگیرید.
برای ارزیابی افکار منفی و فاصله‌گرفتن از آنها طبق این مراحل پیش بروید:
- یک ستون 2 ردیفه ایجاد کنید.
- افکار را روی کاغذ بنویسید.
- در یک ردیف شواهدی بیاورید که افکار را نقض می‌کند.
- در ردیف دیگر شواهدی بیاورید که افکار را تأیید می‌کند.
- حالا به هر کدام از شواهد از 1 تا 10 امتیاز دهید.
- امتیاز کدام ستون بیشتر است؟ اگر شواهد بیهوده‌بودن افکار منفی بیشتر بود، بنابراین باید تلاش کنید که آن را کنار بگذارید. اگر امتیاز شواهد تأیید افکار منفی بیشتر باشد، یعنی باید به‌دنبال راهکاری جهت غلبه بر افکار و از بین بردن منبع آنها باشید.
6_ ایجاد دایره ارتباطی امن
برای مقابله با استرس شغلی یک دایره ارتباطی امن از افراد قابل اطمینان برای خود ایجاد کنید. این دایره ارتباطی می‌تواند شامل دوستان، خانواده یا اطرافیان شما باشد. داشتن روابط قوی با دیگران نه‌تنها باعث از بین رفتن استرس می‌شود، بلکه در بسیاری از مواقع می‌تواند به شما کمک کند.
مثلاً اگر در یک روز کاری پرمشغله نمی‌توانید از فرزندان خود نگهداری کنید، کافیست با یکی از عزیزان‌تان تماس بگیرید تا این کار را انجام دهند.
داشتن یک شبکه قوی از افراد امن و قابل اطمینان باعث می‌شود به آنها تکیه کنید و تا حدودی تنش‌های ناشی از محیط کار را از بین ببرید.
7_ تکنیک مراقبت از خود
اگر فکر می‌کنید به‌طور مداوم درگیر کار هستید، زمانی را برای مراقبت از خود در نظر بگیرید. این یعنی گاهی باید خواب را در اولویت قرار دهید، زمانی را برای سرگرمی کنار بگذارید یا مطمئن شوید که غذا به اندازه کافی می‌خورید.
فکر می‌کنید که برای این کارها وقت ندارید؟ پس بهتر است بدانید تا زمانی که نیاز‌های اصلی خود را برآورده نکنید، به احتمال زیاد از لحاظ فکری و جسمی آشفته می‌شوید. وقتی که نیاز‌های اصلی‌تان برآورده شوند، به‌شکل مؤثرتری می‌توانید با استرس‌های ناشی از محیط کار کنار بیایید.
چند تکنیک دیگر برای مراقبت بیشتر از خود:
- زمانی را به مطالعه اختصاص دهید.
- زمانی را صرفاً برای تفکر و تامل درباره آینده و خواسته‌های خود اختصاص دهید.
- به روانشناس یا روان‌پزشک مراجعه کنید.
- رمان، داستان‌های مختلف یا مقالات متنوع را بخوانید.
- زمانی را برای رفتن به طبیعت در نظر بگیرید.
- ورزش کنید.
8_ یادگیری تکنیک‌های آرام‌سازی ذهنی
راهکارهای مختلفی برای آرام‌سازی ذهنی وجود دارد که می‌توانند افکار منفی را در وجود شما ریشه‌کن کنند. این راهکار‌ها شاید خیلی ساده به‌نظر برسند، اما فوق‌العاده اثربخش هستند. از جمله بهترین راهکار‌ها برای آرام‌سازی ذهنی در محیط کار عبارتند از:
- مدیتیشن
- ریلکسیشن
- تمرینات تنفسی
- پیاده‌روی روزانه در پارک اطراف محل کار
- نگاه‌کردن به بیرون پنجره
- گوش‌دادن به موسیقی‌های آرامش‌بخش یا آهنگ موردعلاقه
- خوردن یک میان‌وعده خوشمزه
شما کافیست چند دقیقه‌ای را در طول روز صرف این کارها کنید تا بیشتر افکار منفی خود را از بین ببرید. در زمان انجام این اقدامات همه وظایف شغلی خود را کنار بگذارید.
بیشتر بخوانید:
9_ دور ماندن از شایعه‌ها و حواشی
تعارض در محل کار می‌تواند به‌شکل قابل‌توجه‌ای روی سلامت ذهنی شما تأثیر منفی بگذارد؛ برای همین باید سعی کنید که از حضور در موقعیت‌های شایعه‌سازی دور بمانید. اگر فکر می‌کنید که یکی از همکاران اهل ساختن شایعه است، از او دور باشید یا زمان کمتری را با وی بگذرانید. اگر این کار را نمی‌توانید انجام دهید، گفتگو را به‌سمت موضوعات امن‌تر ببرید تا مطمئن شوید از شایعه‌ها و حواشی دور می‌مانید.
برخی دیگر از استراتژی‌های کاربردی برای دور‌بودن از شایعه‌ها و حواشی در محیط کار عبارت هستند از:
- روی نکات مثبت تمرکز کنید و مشوق دیگران برای این کار شوید.
- گفتگو را نادیده بگیرید و موضوع را خیلی سریع تغییر دهید.
- در صورت امکان موقعیت کاری خود را تغییر دهید تا در طی روز کمتر همکاران شایعه‌ساز خود را ببینید.
- به آنها بگویید که تمایلی به صحبت‌کردن در مورد فلان موضوع ندارید.
10_ کنار گذاشتن کمال‌گرایی
اگر فکر می‌کنید که بیش‌از‌اندازه درگیر کارها شده‌اید یا خود را وقف انجام پروژه‌های اداری کرده‌اید، کمی به عقب قدم بردارید و فکر کنید. هر چند کمال‌گرایی مزیت‌های مثبتی هم دارد و باعث پیشرفت شما می‌شود، اما می‌تواند بسیار استرس‌زا باشد و منجر به استرس شغلی شود.
استاندارد‌های بالای خود را کنار بگذارید و بیشتر روی میزان تلاشی که برای یک کار به خرج می‌دهید، متمرکز شوید. شما باید بر اساس میزان تلاش و توانایی‌ها از خود انتظار داشته باشید تا مبادا درگیر استرس شوید.
شما همچنین باید از شخصی‌سازی‌کردن شکست دست بردارید و خود را ملامت نکنید. شکست ممکن است برای هر کسی (حتی موفق‌ترین افراد) پیش بیاید؛ بنابراین به‌جای این کار تمرکز خود را روی راهکارهای مناسب‌تر جهت غلبه بر مشکل بگذارید.
11_ رفتن به تعطیلات
توانایی کنار گذاشتن فعالیت‌های کاری حتی برای مدتی کوتاه می‌تواند یکی از بهترین راه‌ها برای مقابله با استرس شغلی باشد. شما می‌توانید زمانی را برای سفر در نظر بگیرید تا میزان استرس‌های خود را به حداقل برسانید.
حتماً لازم نیست برای سفر رفتن بلیط هواپیما خارج از کشور را رزرو کنید یا به شهر‌های دیگر بروید؛ گاهی حتی یک سفر چند ساعته در آخر هفته به منزل دوستان و عزیزان، مناطق بکر یا جا‌های دیدنی باعث می‌شود از استرس‌ها دور بمانید.
12_ صحبت‌کردن با مدیر
اگر قصد مدیریت استرس در محیط کار را دارید، بنابراین با سرپرست و کارفرمای خود صحبت کنید. دریافت حمایت از کارفرما باعث می‌شود تا بسیاری از استرس‌های ناشی از محیط اداره را از بین ببرید و با آسودگی فکری بهتری به انجام کارها بپردازید.
شما باید زمان مناسب و آرامی را برای صحبت با مدیر خود در نظر بگیرید و با آرامش به او در مورد غرق‌شدن در کار‌های چالش‌برانگیز صحبت کنید. در اینجا به‌جای فهرست‌کردن شکایات و گله‌گذاری‌های مداوم، با آرامش کامل با کارفرما به صحبت بنشینید تا توجه بیشتری به گفتگو کند.
مثلاً می‌توانید بگویید که می‌خواهید ساعات کاری را با او مرور کنید تا متوجه طاغت‌فرسا‌یی و زیاد‌بودن وظایف شود. نکته مهم این است که باید عامل واضحی بیابید که مشخص می‌کند شما تحت فشار کاری هستید.
اگر از انجام این کار ترس دارید یا رابطه خوبی با رئیس خود ندارید، از یکی از افراد بخش منابع انسانی بخواهید که با رئیس‌تان صحبت کند.
13_ داشتن رژیم غذایی مناسب
رژیم غذایی سالم می‌تواند جلوی بسیاری از استرس‌های ناشی از محیط کار را بگیرید و باعث سلامت جسم و روان شود.
رژیم غذایی مناسب سطح سروتونین، سلنیوم و دوپامین را در بدن افزایش می‌دهد که برای آرامش در بدن و کاهش استرس بسیار مهم هستند.
رژیم غذایی مناسب همچنین میزان کورتیزول و آدرنالین در بدن را کاهش می‌دهد که جزء مهمترین هورمون‌های استرس‌زا به‌شمار می‌آیند.
برای مقابله با استرس شغلی پیشنهاد می‌دهیم که این مواد را در سبد غذایی خود بگنجانید:
- کربوهیدرات‌ها: کربوهیدرات‌ها به افزایش سروتونین در بدن کمک می‌کنند.
- منیزیم: با کاهش منیزیم در بدن میزان سروتونین کاهش پیدا می‌کند. با خوردن مواد غذایی مثل بادام، گندم یا ماهی می‌توانید منیزیم موردنیاز بدن را تأمین کنید.
- میوه‌ها و سبزیجات: برخی میوه‌ها مثل موز سرشار از پتاسیم هستند و روی کاهش استرس تأثیر می‌گذارند. میوه‌های حاوی ویتامین C نیز به‌طور مستقیم روی سیستم ایمنی بدن تأثیر دارند و جلوی استرس‌ها را می‌گیرند.
- پروتئین‌ها: در صورت داشتن استرس، بدن به پروتئین بیشتری نیاز دارد که با خوردن مواد غذایی مثل گوشت، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ و لوبیا می‌توانید نیاز بدن خود را به این ماده برطرف کنید.
- آجیل: افراد مبتلا به استرس با کمبود ویتامین B مواجه هستند که آجیل این ویتامین را برای بدن تأمین می‌کند. در برخی آجیل‌ها نیز سلنیوم وجود دارد که روی کاهش استرس تأثیر می‌گذارد.
- لبنیات: لبنیاتی مثل شیر یا ماست منجر به کاهش استرس در بدن می‌شوند.
- دمنوش‌ها: دمنوش‌هایی مثل چای سبز باعث افزایش سروتونین و دوپامین در بدن می‌شوند.
- شکلات تلخ: در ترکیبات شکلات تلخ از تریپتوفان استفاده می‌شود که تأثیر زیادی در افزایش سروتونین بدن دارد.
- جوی 2 سر: این ماده غذایی روی تشریح بیشتر سروتونین در بدن تأثیر دارد.
- چای: چای منجر به کاهش هورمون کورتیزول در بدن می‌شود.
14_ ورزش‌کردن
ورزش‌کردن به‌عنوان یک راهکار عالی جهت مقابله با استرس‌های منفی ناشی از محیط کار است. ورزش‌های هوازی مانند دویدن، شنا یا دوچرخه‌سواری می‌توانند میزان زیادی از استرس‌های ناشی از محیط کار شما را از بین ببرند. این ورزش‌ها جریان خون و اکسیژن را در مغز افزایش می‌دهند؛ بنابراین فرد می‌تواند واکنش بهتری از خود در برابر استرس‌ها نشان دهد. فعالیت‌های هوازی روی ترشح هورمون اندروفین نیز تأثیر می‌گذارند که جزء مهمترین هورمون‌ها برای احساس خوشحالی و شادی به‌شمار می‌آید.
اگر می‌خواهید اعتماد به نفس بیشتری در محیط کار داشته باشید و با انرژی زیاد فعالیت‌های کاری را انجام دهید، ورزش‌کردن بسیار مهم است. با انجام مداوم ورزش نه‌تنها از لحاظ جسمی قوی می‌شوید، بلکه از لحاظ روحی نیز مقاوم‌تر خواهید شد.
تکنیک‌های مقابله با استرس شغلی برای کارفرمایان
کارفرمایان نیز باید از برخی راهکار‌ها برای کاهش استرس محیط کار استفاده کنند. از جمله این تکنیک‌ها عبارت هستند از:
1_ ایجاد فضایی آرام برای کارمندان
شما باید برای کاهش استرس‌ها، فضایی آرام در محیط کار به‌وجود آورید تا کارمندان بتوانند در این فضا استراحت کنند و انرژی مضاعفی بگیرند. این فضا باید جدا از محیط کار و وسایل کاری باشد تا کارمندان بتوانند در آنجا آرامش داشته باشند.
شما می‌توانید یک اتاق استراحت برای کارمندان خود بسازید. در این اتاق پیشنهاد می‌دهیم که این وسایل را قرار دهید:
- مبل‌ها و کاناپه‌های راحتی
- یخچال برای سرو خوراکی‌های مختلف
- امکانات بازی مثل فوتبال دستی
- سیستم پخش موسیقی
- کتابخانه
2_ ارتباط مؤثر با کارمندان
ارتباط مؤثر و مناسبی با کارمندان برقرار کنید و آنها را در جریان تغییرات بگذارید. فقدان ارتباط تنها باعث عدم اطمینان می‌شود. کارمندان در این زمان بیشتر تحت تأثیر افکار منفی قرار می‌گیرند. ترس از دست دادن شغل، تنزل مقام یا کاهش حقوق از جمله پیامد‌های عدم اطمینان در محیط کار هستند که به‌دلیل فقدان ارتباط درست با کارفرمایان به‌وجود می‌آیند.
شما باید ارتباطات باز و اطمینان‌بخش با کارمندان داشته باشید. زمانی که آنها بتوانند به راحتی و بدون استرس نقطه نظر‌های خود را با شما به اشتراک بگذارند، احساس راحتی بیشتری می‌کنند و با آرامش ذهنی بهتری فعالیت‌های کاری را انجام می‌دهند.
3_ بهبود روابط کارمندان با یکدیگر
فعالیت در فضایی دوستانه می‌تواند میزان استرس‌ها را به حداقل برساند؛ شما می‌توانید برنامه‌های تفریحی مختلفی برای کارمندان در نظر بگیرید تا آنها ارتباط دوستانه بیشتری با هم داشته باشند.
در اینجا چند ایده برای بهبود روابط کاری پیشنهاد می‌دهیم:
- کارمندان را برای صرف شام به یک رستوران دعوت کنید.
- یک مهمانی برای کارمندان تدارک ببینید.
- چالش‌هایی در محیط کار ایجاد کنید و از کارمندان بخواهید که با هم تیم شوند و چالش‌ها را برطرف کنند.
4_ ارائه مزایا به کارمندان
برخی مزیت‌ها را برای کارمندان خود در نظر بگیرید تا مطمئن شوید از استرس‌های محیط کار فاصله می‌گیرند.
در اینجا چند ایده عالی برای این کار می‌آوریم:
- پاداش‌هایی برای کارمندان در نظر بگیرید؛ مثل بلیط‌های یک‌نفره یا خانوادگی به شهر‌ها یا جا‌های دیدنی مختلف.
- ساعات یا روز‌هایی را به کارمندان مرخصی دهید.
- بن‌های تخفیف خرید از فروشگاه‌های مختلف را برای آنها تهیه کنید.
- در صورت صلاحدید به آنها جایگاه شغلی بهتری دهید.
چه زمانی برای مقابله با استرس شغلی به روانشناس مراجعه کنیم؟
صحبت با یک متخصص و روانشناس کمک می‌کند تا استرس‌های شغلی را بشناسید و آنها را بهتر مدیریت کنید؛ بنابراین حتی در عادی‌ترین شرایط هم مراجعه به روانشناس اقدام شایسته‌ای است و نتایج سودمندی برایتان در پی دارد.
اگر این نشانه‌ها را دیدید هم باید سریع‌تر از یک روانشناس کمک بگیرید:
- استرس‌های شغلی روی زندگی شخصی تأثیر گذاشته‌اند.
- بخش زیادی از روز را درگیر استرس‌ها و اضطراب‌های ناشی از محیط کار هستید.
- دچار سردرد‌های مداوم یا دیگر نشانه‌های استرس شده‌اید.
- احساس ناتوانی می‌کنید و همه چیز برایتان بی‌معنی به‌نظر می‌رسد.
کلام آخر
مقابله با استرس برای کارمندان و کارفرمایان اهمیت زیادی دارد. اگر بتوانید تکنیک‌های مدیریت استرس در محیط کار را یاد بگیرید، با آرامش بیشتری به فعالیت‌های شغلی می‌پردازید و بیشتری بهره‌وری را به ارمغان می‌آورید. خوشبختانه راهکارهای زیادی هستند که کارفرمایان و کارمندان می‌توانند با استفاده از آنها میزان استرس‌های خود را به حداقل برسانند و با سلامت روحی و روانی بهتری به فعالیت‌های کاری روزان بپردازند.
منابع:
