اداره سرشماری آمریکا گزارش می‌دهد که در سال 2017، بیشتر از 18 میلیون نفر در کالج‌های این کشور ثبت‌نام کردند. به گزارش شرکت تحقیقاتی (Statista)، در بین هر 4 نفر از این افراد، 3 نفر اضطراب شدید را تجربه کرده‌اند.
به نقل از وب‌سایت Onlinenursing نیز هر چند آمار شیوع سایر بیماری‌ها در دانشجویان کاهش یافته یا ثابت مانده، اما استرس و افسردگی سال به سال در حال افزایش است.
راهکارهای مختلفی برای درمان استرس در دانشجویان مثل ذهن آگاهی، مراقبت بیشتر از خود، شناخت منابع استرس، خواب کافی یا یادگیری مهارت نه گفتن وجود دارد. ما در این مقاله می‌خواهم درباره استرس دانشجویان و نحوه رفع آن صحبت کنیم.
استرس دانشجویان به چه معناست؟
طیف گسترده‌ای از اختلالات اضطرابی زندگی دانشجویان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دانشگاه فرصتی برای پیدا‌کردن دوستان جدید و ورود به دوره‌ای متفاوت از زندگی را به افراد می‌دهد. هر چند این تغییرات هیجان‌انگیز است، اما می‌تواند استرس‌زا هم باشد. در سیستم دانشگاه دانشجویان تازه‌وارد یک شبه از سیستم سنتی مدرسه جدا و وارد محیط متفاوتی می‌شوند که می‌تواند برای آنها بسیار مضطرب‌کننده باشد.
گاهی دانشجویان با چالش‌هایی مثبت زندگی با هم‌اتاقی‌ها، کار‌های سنگین یا ایجاد یک هویت مستقل مواجه هستند، برای همین استرس زیادی را تجربه می‌کنند؛ بنابراین جای تعجب نیست که استرس در دانشجویان زیاد باشد.
انجمن سلامت کالج آمریکا در پاییز 2018 یک ارزیابی روی دانشجویان انجام داد که طی آن متوجه شد 63 درصد از دانشجویان کالج‌ها در سال گذشته اضطراب شدیدی را تجربه کرده‌اند. در همین تحقیقات، 23 نفر اظهار کرده‌اند که پزشک اختلال اضطراب را در آنها تشخیص داده و تحت درمان قرار گرفته‌اند.
معمولاً شدیدترین استرس در بدو ورود به دانشگاه رخ می‌دهد. به گزارش وب‌سایت Harvard Health، پریشانی روانی در بین دانشجویان در ترم اول دانشگاه به‌طور پیوسته افزایش پیدا می‌کند و در طول ترم دوم همچنان بالا می‌ماند. این مطالعه نشان می‌دهد که سال اول دانشگاه زمانی پرخطر برای شیوع یا بدتر‌شدن اضطراب‌های درونی است.
تشخیص اضطراب مانند دیگر بیماری‌های روانی برای پزشکان دشوار است. وب‌سایت onlinenursing، در این‌باره اینطور نقل می‌کند:
People experiencing chronic anxiety often avoid places and activities that may trigger these feelings. They often downplay the impact of anxiety on their day-to-day lives, or they simply may not realize they are dealing with a potentially serious mental health condition.
افرادی که در حال تجربه استرس مزمن هستند، اغلب از مکان‌ها و فعالیت‌هایی که ممکن است این احساسات را تحریک کنند، اجتناب می‌کنند. آنها تأثیر اضطراب بر زندگی روزمره خود را کم اهمیت می‌دانند یا شاید متوجه نباشند که با یک وضعیت سلامتی روانی بالقوه (اختلال روانی) روبرو هستند.
بیشتر بخوانید:
- غلبه بر اضطراب اجتماعی
- استرس مدرسه چیست؟
- اختلال اضطراب جدایی (در کودکان و بزرگسالان)
- مدیریت استرس
دلیل اضطراب دانشجویان چیست؟
دانشجویان اغلب باید حجم زیادی از دروس را مدیریت و در فوق‌برنامه‌ها هم شرکت کنند. اغلب دانشجویان مجبور به انجام مشاغل پاره‌وقت یا تمام‌وقت نیز هستند. آنها باید همچنین با اضطراب شغل جدید متناسب با اهداف تحصیلی خود روبرو شوند؛ بنابراین جای تعجب نیست که درگیر اضطراب و استرس‌های مزمن شوند.
علیرغم اینکه اضطراب در بین دانشجویان بسیار رایج است، متأسفانه اغلب مقامات دانشگاهی از آسیبی که استرس به دانشجویان وارد می‌کند، آگاه نیستند.
استرس در زمان دانشگاه تا حدی به این دلیل است که آنها در بحبوحه یک انتقال بزرگ در زندگی هستند. Lois M.Collins در Deseret News می‌نویسد:
college students may have a unique vulnerability because mental illness often appears amid the transition from childhood to adulthood.
دانشجویان شاید آسیب‌پذیری منحصر‌به‌فردی (از لحاظ روانی) را تجربه کنند، چون بیماری روانی اغلب در بحبوحه کودکی به بزرگسالی ظاهری می‌شود.
از استرس‌ها و درخواست‌های روزمره محیط تحصیلی نیز نمی‌توان چشم‌پوشی کرد که تأثیر زیادی در افزایش احساس اضطراب دانشجویان دارند.
نشانه‌های استرس در دانشجویان چیست؟
استرس در دانشجویان نشانه‌های مختلفی دارد که از جمله آنها عبارتند از:
1_ تغییر خلق و خو
زمانی که دانشجویان تحت تأثیر احساسات منفی مثل استرس هستند، احساس بی‌قراری و ناراحتی می‌کنند. آنها در این دوره شاید با چیز‌هایی که معمولاً آنها را آزار نمی‌دهد، تحریک شوند و تمرکز خود را از دست دهند. آنها همچنین شاید به‌روش‌های غیرمنظره‌ای نسبت به اتفاقات واکنش نشان دهند تا از قرارگیری در موقعیت استرس‌زا اجتناب کنند.
تغییرات در خلق‌و‌خو می‌تواند مثل نگرانی‌های مداوم، اعتماد به نفس کم، عصبانیت مداوم یا ترس‌های طاغت‌فرسا و غیرمنطقی همراه باشد.
2_ تغییرات اجتماعی
یکی دیگر از نشانه‌های استرس در دانشجویان کاهش تعاملات اجتماعی آنها با جامعه است. دانشجو‌های مضطرب شاید به‌طور ناگهانی از تعامل با دوستان یا فعالیت‌های اجتماعی خودداری کنند. آنها شاید بهانه‌جویی‌های مختلفی داشته باشند که چرا نمی‌خواهند با نمی‌توانند با دیگران ارتباط بگیرند.
دانشجویان مبتلا به اضطراب اجتماعی معمولاً خود را از جامعه منزوی و بیشتر وقت خود را به تنهایی سپری می‌کنند. در این زمان نیاز به مداخله حرفه‌ای است، بنابراین باید از یک روان‌درمانگر حرفه‌ای کمک گرفت.
3_ تغییرات فیزیکی
از جمله تغییرات فیزیکی ناشی از استرس در دانشجویان می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- سردرد
- سرگیجه
- تعریق
- درد بدن یا عضله
- حالت تهوع و ناراحتی معده
- خستگی مفرط
- تغییر رژیم غذایی
- بیماری‌های غیر قابل توضیح
هر چند یک یا چند بار سردرد داشتن یا سرگیجه نشان اختلال اضطرابی نیست، اما اگر به‌طور مداوم درگیر این حالات فیزیکی شدید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
4_ اختلال خواب
از جمله نشانه‌های اضطراب در دانشجویان اختلال در خواب است. اختلال در خواب خود را با نشانه‌های مختلفی نشان می‌دهد که عبارتند از:
- مشکل در به خواب رفتن
- ماندن در خواب
- کابوس
- بیدار‌شدن‌های مداوم از خواب
- احساس خستگی
خواب بخش بزرگی از سلامت روان دانشجویان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. توصیه می‌شود که دانشجویان در طی شبانه‌روز 8 تا 10 ساعت خواب باکیفیت داشته باشند تا عملکرد مناسبی از خود نشان دهند.
5_ عملکرد ضعیف در دانشگاه
یکی از نشانه‌های بارز استرس در دانشجویان عملکرد ضعیف آنها در دانشگاه است. با مشاهده این نشانه‌ها می‌توان متوجه افت عملکرد تحصیلی شد:
- کاهش نمرات
- انجام‌ندادن پروژه‌ها یا تکالیف اساتید و دروس مختلف
- دیر رسیدن به کلاس‌ها
- غیبت‌های طولانی
- مشکل در تمرکز روی تکالیف
6_ حملات پانیک
حملات پانیک از جمله شایع‌ترین نشانه‌های استرس هستند؛ البته هر کسی که مضطرب است، یک حمله کامل را تجربه نمی‌کند. از جمله نشانه‌های حملات پانیک می‌توان به تعریق و احساس لرزش، درد در قفسه سینه، بی‌حسی در اندام‌ها و احساس مرگ یا دیوانه‌شدن اشاره کرد.
7_ وسواس کمال‌گرایی
دانشجویانی که تحت تأثیر استرس دانشگاه هستند، معمولاً ترس از کامل‌نبودن دارند. این یعنی دانشجو دائماً نگران این است که مبادا کامل نباشد و مدام به خود فشار بیاورد که هرگز مرتکب اشتباهی نشود.
وسواس کامل‌گرایی بسیار ناسالم است و می‌تواند به شدت روی عزت نفس دانش‌آموزان تأثیر منفی بگذارد.
8_ عادت به افکار منفی
یکی از بدترین نشانه‌های استرس در دانشجویان عادت به افکار منفی است. این افراد همیشه به تمام اتفاقات کوچک و بزرگ از بدبینانه‌ترین زاویه نگاه می‌کنند. دانشجویی که اضطراب دارد، شاید نسبت به جوانب مختلف زندگی از جمله روابط، زندگی تحصیلی، کار و موارد مشابه دیدگاه منفی داشته باشد.
بیشتر بخوانید:
- اضطراب دندانپزشکی
- بررسی جامع 10 نوع اصلی اهداف زندگی
- استرس کنکور چیست؟
- استرس صبحگاهی
راه‌های مقابله با استرس در دانشجویان
راه‌های مختلفی برای مقابله با استرس در دانشجویان وجود دارد که با استفاده از آنها می‌توانید میزان نگرانی‌ها و تنش‌های فکری خود را کاهش دهید. از جمله استراتژی‌های مقابله‌ای با استرس عبارتند از:
1_ اجتناب‌نکردن و کنار آمدن
دانشگاه به‌خصوص برای ترم اولی‌ها چالش‌بر‌انگیز است. بسیاری از دانشجویان با اجتناب از عوامل استرس‌زا (مثل پرهیز از رفتن به کلاس یا ماندن در تخت‌خواب برای تمام روز)، با استرس دانشگاه کنار می‌آیند. فراموش نکنید که اجتناب به‌مرور زمان باعث تشدید استرس می‌شود؛ اما برداشتن گام‌های کوچک برای نزدیک‌شدن به موقعیت‌های استرس‌زا به‌مرور نگرانی‌ها را از بین می‌برد.
چند ایده برای کنار آمدن با محیط دانشگاه:
- از دوستان ترم‌های بالاتر خود بخواهید درباره محیط دانشگاه به شما توضیح دهند.
- به‌همراه دوستان قدیمی خود در دانشگاه ثبت‌نام کنید یا دوستان جدیدی بیابید.
- با اعتماد به نفس رفتار کنید، گویی که مدت‌هاست به دانشگاه می‌روید؛ تقلیدکردن از یک شخصیت قوی شما را تبدیل به همان شخصیت می‌کند.
2_ خودمراقبتی
از جمله اقدامات مهم برای جلوگیری از افزایش استرس و خودمراقبتی دانش رژیم غذایی مناسب، ورزش منظم و خواب کافی است. این کار‌ها باعث تنظیم خلق‌وخوی دانشجو می‌شوند و برای مقابله با استرس مهم هستند. شما باید سعی کنید یک روتین مناسب برای خود مراقبتی به‌وجود آورید.
چند ایده برای مراقبت از خود و داشتن سبک زندگی سالم:
- زمان مشخصی برای خواب و بیداری تنظیم کنید و به این برنامه‌ریزی پایبند باشید.
- به هیچ عنوان از تخت‌خواب برای انجام فعالیت‌های دیگر مثل مطالعه استفاده نکنید.
- کافئین را در عصر کاهش دهید.
- الکل و مواد مخدر را محدود کنید.
3_ شناخت منابع استرس‌زا
منابع استرس را بشناسید! تا زمانی که دلیل استرس‌ها را ندانید، همچنان درگیر افکار منفی ناشی از آنها می‌شوید. استرس دانشگاه منابع مختلفی دارد. در این جدول برخی منابع استرس و راه‌های غلبه بر آنها را ذکر می‌کنیم:
| منابع استرس | راه‌های درمان |
| دوستان دانشگاهی ناسالم | این دوستان را حذف و با افراد که سبک زندگی سالم و علایق مشترک با شما دارند، ارتباط بگیرید. |
| اساتید سخت‌گیر | از حضور در کلاس این اساتید امتناع کرده و در ترم‌های بعد با استاید بهتری انتخاب واحد کنید. |
| امتحانات سخت | به‌خوبی از منابع امتحانی برای افزایش یادگیری استفاده کنید. از دانشجویان ممتاز بخواهید که در یادگیری به شما کمک کنند. |
| ساعات نامناسب برگزاری کلاس درس | در زمان انتخاب واحد فقط کلاس‌هایی را انتخاب کنید که در طی روز امکان رفتن به این کلاس‌ها را دارید. |
| تداخل کلاس‌های درسی با یکدیگر | با مدیریت دانشگاه صحبت کنید تا در صورت امکان واحد درسی را حذف یا شما را به کلاس‌های دیگر منتقل کنند. |
| پرداخت نامنظم شهریه دانشگاه | از یک یا 2 ماه قبل برای شهریه برنامه‌ریزی داشته باشید و مبلغ آن را در حساب پس‌انداز بگذارید تا خرج نکنید. |
| غیبت‌های طولانی مدت | از قبل برای حضور در کلاس‌ها برنامه‌ریزی داشته باشید و خود را موظف کنید که حتماً باید در کلاس‌ها شرکت کنید. |
4_ شناخت رشته و بازار کار مرتبط
زمانی که رشته تحصیلی خود و بازار کار مرتبط با آن را بشناسید، کمتر بابت آینده درگیر نگرانی‌ها می‌شوید. بسیاری از دانشجویان از بابت پیدانکردن کار یا فرصت‌های شغلی مناسب در آینده هراس دارند. شما می‌توانید با جستجو در شبکه‌های اجتماعی، وب‌سایت‌های کاریابی یا اپلیکیشن‌های مرتبط بازار کار رشته تحصیلی خود را بشناسید.
به عنوان مثال در اینجا سری به وب‌سایت پونیشا می‌زنیم تا متوجه بازار کار رشته طراحی سایت شوید:
نتایج وب‌سایت دیوار را هم برای این حوزه کاری در تصویر زیر می‌بینید:
برای رشته طراحی سایت فقط در شهر تهران طی هر ساعت چندین آگهی درج می‌شود. حقوق و مزیت‌های شغلی این آگهی‌ها نیز مناسب است؛ بنابراین می‌توان گفت که رشته طراحی سایت آینده شغلی مناسبی دارد. شما با انجام همین کار برای رشته کاری خود می‌توانید بسیاری از نگرانی‌ها بابت آینده را از بین ببرید.
شما همچنین می‌توانید از فعالان حرفه‌ای بازار کار رشته تحصیلی خود بخواهید که درباره آینده این رشته و نکات مربوط به آن صحبت کنند.
5_ شرکت در گروه‌های دانشجویی
شما می‌توانید در کلاس‌های گروه‌درمانی شرکت کنید یا از همکلاسی‌ها و هم‌دانشگاهی‌های خود بخواهید که جلساتی را به‌منظور افزایش یادگیری یا کاهش استرس برگزار کنند؛ مثلاً اگر برای شرکت در امتحان و عدم یادگیری درست مطالب درسی نگران هستید، گروه‌های دانشجویی خارج از دانشگاه می‌توانند این مشکل را برطرف کنند.
چند ایده برای برگزاری گروه‌های دانشجویی:
- در اپلیکیشن‌های اجتماعی گروه تشکیل دهید و منابع اطلاعاتی یا درسی خود را در گروه با دیگران به اشتراک بگذارید.
- از افرادی که قبلاً در امتحان شرکت کرده‌اند بخواهید که در گروه حضور داشته باشند و درباره تجربیات خود بگویند.
- افراد مثبت‌اندیشی را عضو گروه کنید که با انرژی مثبت خود استرس‌های شما و دیگران را کاهش می‌دهند.
6_ بهبود مهارت‌های ارتباطی
مهارت‌های ارتباطی خود با دیگران را بهبود ببخشید. هر چه بهتر با دیگران ارتباط بگیرید، استرس اجتماعی کمتری را در محیط دانشگاه تجربه می‌کنید. این نکته را هم فراموش نکنید که اساتید و دانشجویان دیگر معمولاً با افراد خوش‌مشرب ارتباط صمیمیانه‌تری برقرار می‌کنند.
برای بهبود مهارت‌های ارتباطی باید تکنیک‌هایی مثل خوب گوش‌دادن، زبان بدن، جلوگیری از گزافه‌گویی یا عدم شوخی‌های بی‌مورد را بیاموزید. ارتباط سالم نیازمند کسب مهارت است. زمانی که بدانید دیگران را چطور مسحور خود کنید و ارتباط بهتری با دیگران بگیرید، دیگر دلیلی برای بسیاری از استرس‌ها و نگرانی‌های‌تان ندارید.
چند ایده برای بهبود مهارت‌های ارتباطی:
- در کلاس‌های فن بیان و ارتباطات شرکت کنید.
- نقاط ضعف خود را در روابط بشناسید و برای بهبود آنها تلاش کنید.
- از دیگران بخواهید که رفتار‌های شما را تحلیل کنند و نقاط ضعف‌تان را بگویند.
- روش‌های مختلفی برای برقراری ارتباط را امتحان کنید تا بهترین روش را بیابید.
7_ شرکت در کلاس‌های رفع اضطراب
بسیاری از مؤسسه‌ها و مراکز آموزشی و روانشناسی اقدام به برگزاری دوره‌های آموزش رفع اختلال استرس و اضطراب می‌کنند. در این دوره‌ها مدرسینی حرفه‌ای حضور دارند که به‌طور کامل به دانشجویان مشاوره‌ها و راهنمایی‌های لازم را ارائه می‌دهند. اغلب این مدرسین روانشناس‌هایی هستند که به‌شکل تخصصی در زمینه درمان اختلال‌های اضطرابی فعالیت می‌کنند.
شما می‌توانید در کلاس‌های رفع اختلال اضطراب شرکت و راهکارهای این کلاس‌ها را در محیط دانشگاه پیاده‌سازی کنید. با انجام این کار به‌مرور متوجه می‌شوید که بسیاری از استرس‌های درونی شما در حال نابودی هستند.
8_ مراجعه به روان‌درمانگر
اگر احساس می‌کنید به تنهایی از عهده شرایط استرس‌زا بر نمی‌آیید و نیاز به کمک دارید، از یک روان‌درمانگر کمک بگیرید. روان‌شناس‌ها به‌صورت تخصصی ابتدا شرایط شما را بررسی می‌کنند و منابع استرس را تشخیص می‌دهند. حالا آنها راهکارهای مناسبی را معرفی خواهند کرد که با استفاده از این راهکار‌ها می‌توانید استرس درونی خود را کاملاً از بین ببرید.
بیشتر بخوانید:
روش مقابله والدین با استرس دانشجویان
والدین باید برای درمان استرس‌های ناشی از محیط دانشگاه در فرزند خود به او کمک کنند تا در مسیر بهبودی قرار بگیرد. شما می‌توانید از فرزندتان بخواهید که درباره اتفاقات محیط دانشگاه حرف بزند یا از فرزند خود بخواهید که با رفتن به جلسات روان‌درمانی استرس‌های ناشی از دانشگاه را از بین ببرد.
شما باید فضای امن و مناسبی را به‌عنوان والدین در خانه برای فرزندتان ایجاد کنید تا او حداقل در محیط خانه آرامش کافی بیاید. از بحث و مشاجره‌های بی‌مورد با فرزندتان نیز بپرهیزید و همواره سعی در ایجاد محیطی آرام برای او داشته باشید.
روش مقابله مدیران دانشگاه با استرس دانشجویان
مدیران دانشگاه برای درمان اضطراب در دانشجویان می‌توانند کلاس‌های روانشناسی مختلفی برگزار کنند. آنها همچنین می‌توانند مقالات آموزشی درباره رفع استرس را در وب‌سایت دانشگاه منتشر کرده یا از اساتید بخواهند که سخت‌گیری‌های کمتری نسبت به دانشجویان داشته باشند.
از جمله اقدامات مدیران دانشگاه‌ها برای کاهش استرس دانشجویان عبارتند از:
- کاهش فشار از بابت هزینه‌های تحصیلی
- ارائه شرایطی برای اقامت دانشجویان مهاجر مثل تأمین خوابگاه
- کمک‌هزینه و ارائه وام
- برگزاری دوره‌های کاربینی جهت آشنایی با محیط کاری مرتبط با رشته تحصیلی (برای از بین بردن استرس ناشی از آینده شغلی دانشجویان)
کلام آخر
استرس در دانشجویان هر چند طبیعی است، اما اگر بیش‌از‌اندازه باشد، آسیب‌های جدی به سبک زندگی دانشجو می‌رساند. شما می‌توانید با استفاده از راهکارهای معرفی‌شده جلوی استرس‌های ناشی از محیط دانشگاه را بگیرید. در صورت عدم درمان اضطراب در دانشجویان باید منتظر عواقبی از جمله انزواطلبی، کاهش نمرات درسی، افسردگی و مشکلات مشابه باشید؛ بنابراین این مشکل را باید جدی بگیرید!
