استرس جنگ ناشی از اختلال PTSD فقط برای سربازان حاضر در جنگ نیست، بلکه می‌تواند زندگی هر کسی را در هر قومیتی و با هر ملیتی درگیر کند. به نقل از وب‌سایت psychiatry، این اختلال زندگی 3.5 درصد از بزرگان ایالات متحده را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
شیوع اختلال PTSD در نوجوانان بین 3 تا 18 سال 8 درصد است؛ همچنین کارشناس‌ها تخمین زده‌اند که از هر 11 نفر یک نفر در طول زندگی به این اختلال مبتلا می‌شود.
استرس جنگ نوعی اختلال PTSD است که می‌تواند زندگی نظامی‌ها، غیرنظامی یا حتی کسانی را که در جنگ حضور نداشته‌اند، اما شاهد اتفاقات تلخ بوده‌اند، درگیر کند. راه‌های مختلفی برای مقابله با این اختلال وجود دارد، از جمله:
- پیگیری‌نکردن اخبار
- محدودکردن شبکه‌های اجتماعی
- ایجاد سبک زندگی سالم
- پرهیز از بحث با دیگران درباره جنگ
- ایجاد توانایی تطبیق‌پذیری با شرایط پیش‌بینی‌ناپذیر
راهکار‌های دیگری برای مقابله با استرس جنگ وجود دارد که ما در این مقاله آنها را بررسی می‌کنیم.
اختلال استرس بعد از سانحه یا PTSD چیست؟
برای درک بهتر استرس جنگ ابتدا باید با مفهوم اختلال استرس بعد از سانحه یا PTSD آشنا شوید که مخفف عبارت (Posttraumatic stress disorder) است. این استرس به‌عنوان یک اختلال روان‌پزشکی معمولاً برای افرادی رخ می‌دهد که آسیبی ناگوار یا مجموعه‌ای از شرایط آسیب‌زا را در زندگی تجربه کرده‌اند. این اختلال از لحاظ احساسی یا جسمی روی افراد تأثیر می‌گذارد.
اختلال PTSD را در زمان جنگ جهانی اول و دوم با نام‌های زیادی مثل “shell shock” یا “combat fatigue” می‌شناختند.
عوامل مختلفی منجر به بروز اختلال PTSD می‌شوند که از جمله آنها می‌توان به بلایای طبیعی، حوادث جدی، اقدامات تروریستی، جنگ، تجاوز جنسی، آسیب‌های تاریخی، قلدری یا خشونت شریک جنسی اشاره کرد.
افراد مبتلا به اختلال استرس بعد از سانحه درگیر افکار و احساسات شدید مرتبط با تجربه خود هستند. این افکار و احساسات شاید تا مدت‌ها بعد پایان رویداد همچنان ادامه داشته باشند. افراد مبتلا اتفاق تلخ زندگی خود را با کابوس یا مرور خاطرات دوباره زنده می‌کنند و احساس غم، ترس یا عصبانیت تمام وجود آنها را در بر می‌گیرد. این افراد شاید در بازه‌ای از زندگی احساس جدایی یا بیگانگی نسبت به جامعه داشته باشند و نسبت به اتفاقات معمولی مثل شنیدن یک صدای بلند واکنش‌های جدی نشان دهند.
استرس جنگ چیست؟
استرس جنگ، CSR یا (Combat Stress Response) به‌عنوان زیرشاخه‌ای از استرس بعد از سانحه به‌دلیل تجربیات تروماتیک درباره جنگ در فرد ایجاد می‌شود. پزشک معمولاً اختلال PTSD را در افرادی که دچار این استرس جنگ شده‌اند، تشخیص می‌دهد. برای تشخیص بهتر این استرس فرد باید در معرض رویداد تروماتیک ناراحت‌کننده قرار بگیرد. این اتفاق می‌تواند مانند تجربه مستقیم یک رویداد یا اطلاع از وقوع رویداد ناراحت‌کننده برای یکی از عزیزان رخ دهد.
دلایل استرس جنگ چیست؟
دلایل مختلفی باعث ایجاد اضطراب جنگ می‌شوند که از جمله آنها عبارتند از:
- تجربه مستقیم خشونت یا درگیری
- تجربه شکنجه یا اسارت
- مشاهده آسیب‌دیدن دیگران یا مرگ آنها
- اجبار برای ترک خانه یا کشور و آوارگی
- احساسات ناراحتی، نگرانی و ترس زیاد
- از دست دادن عزیزان در جنگ
بیشتر بخوانید:
علائم استرس جنگ چیست؟
قبل از گفتن علائم استرس جنگ، برخی از علائم استرس PTSD را در این جدول بررسی می‌کنیم:
| علائم | توضیحات |
| نفوذ افکار منفی | افکار منفی و مزاحم مانند خاطرات تکراری و غیرارادی ذهن فرد را در بر می‌گیرند. افکار منفی از رویا‌های ناراحت‌کننده یا مرور خاطرات ایجاد می‌شوند. فلش‌بک‌ها به گذشته گاهی به‌قدری واضح هستند که فرد احساس می‌کند دوباره در حال تجربه اتفاق ناگوار است. |
| اجتناب | افراد ممکن است از یادآوری رویداد آسیب‌زا اجتناب کنند. آنها از جامعه، مکان‌ها، فعالیت‌ها، اشیاء خاص یا موقعیت‌های یادآوری‌کننده خاطرات اجتناب می‌کنند. این اشخاص در برابر صحبت‌کردن درباره احساس یا خاطرات خود مقاومت کرده و تمایلی برای برقراری ارتباط ندارند. |
| تغییرات در خلق‌وخو | گاهی رویداد‌های آسیب‌زا به‌قدری استرس‌زا بوده‌اند که فرد جنبه‌های مهم آنها را نادیده می‌گیرد و درگیر باور‌های مستمر و تحریف‌شده مثل «من بد هستیم» یا «به هیچ نمی‌توان اعتماد کرد» می‌شوند. تغییرات در خلق‌وخو با نشانه‌هایی مثل ترس مداوم، وحشت، خشم، احساس گناه یا شرم خود را نشان می‌دهد. |
| تغییر در علائم واکنشی | افراد مبتلا به اختلال PTSD معمولاً به علائم واکنشی متفاوتی دارند؛ مثلاً بیش‌از‌اندازه از اطرافیان مراقبت می‌کنند، در تمرکز و خواب مشکل دارند یا به راحتی در برابر اتفاقی ساده مبهوت می‌شوند. |
از جمله مهمترین علائم استرس جنگ می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- کابوس‌های شبانه و اختلال در خواب
- اضطراب شدید و حملات پانیک
- افسردگی و احساس ناامیدی
- خشم و تحریک‌پذیری زیاد
- ایجاد مشکل در برقراری ارتباط با دیگران
- عدم علاقه به انجام فعالیت‌های مختلف
- اجتناب از قرارگیری در موقعیت‌های یا مکان‌های یادآوری‌کننده تروما
- مشکل در تمرکز و حافظه
- بی‌خوابی
- ایجاد افکار مزاحم یا مرور مداوم خاطرات ناراحت‌کننده
عواقب استرس جنگ چیست؟
تأثیرات استرس جنگ در بخش‌های مختلف زندگی افراد تأثیر می‌گذارد. از جمله تأثیرات این اضطراب عبارتند از:
1_ مشکلات شغلی
فرد توانایی مدیریت پروژه‌ها یا انجام فعالیت‌های کاری را از دست می‌دهد و بهره‌وری کمی در محیط کاری دارد. او در تمرکز یا حفظ شغل نیز دچار مشکل است.
2_ روابط خانوادگی پر مشکل
افراد تحت تأثیر اضطراب جنگ معمولاً در ارتباط با همسر، والدین یا فرزندان خود دچار تنش هستند. این افراد در بیان احساسات خود مشکل دارند، برای همین گاهی حتی ناخواسته با افراد خانواده درگیر می‌شوند.
3_ به خطر افتادن سلامت جسمی
چنانچه استرس و اضطراب جنگ دائمی باشد، فرد دچار مشکلات جسمی و بیماری‌های مختلف از جمله بیماری‌های قلبی، مشکلات گوارشی یا فشار خون بالا می‌شود. اگر درگیر استرس جنگ مداوم هستید، حتماً زیر نظر پزشک متخصص باشید تا مبادا درگیر بیماری‌های جسمی خطرناک شوید.
4_ اعتیاد
یکی از مهمترین تأثیرات اضطراب جنگ اعتیاد به مواد مخدر و مصرف الکل است. معمولاً فرد برای اینکه بتواند خاطرات تلخ را فراموش کند، به مواد مخدر روی می‌آورد و دیگر اعتیاد می‌شود.
5_ انزوای اجتماعی
افراد درگیر با استرس جنگ معمولاً تعاملات اجتماعی کمی دارند و در جمع‌ها احساس بیگانگی می‌کنند. این افراد تمایلی برای حضور در اجتماع ندارند و بیشتر انزوا را ترجیح می‌دهند.
تأثیر استرس جنگ روی کودکان
کودکان نسبت به بزرگسالان شرایط حساس‌تری در زمان وقوع جنگ دارند. آنها ناراحتی‌ها و استرس‌های بیشتری را تحمل می‌کنند و درگیر افکار مزاحم زیادی می‌شوند.
از آنجا که جنگ در سنین رشد رخ می‌دهد، بنابراین باعث رشد ناکافی ذهنی یا جسمی کودکان می‌شود. کودکان همچنین تجربه قبلی درباره نحوه مواجهه با استرس‌ها به‌خصوص استرس جنگ را ندارند، برای همین خیلی زود تسلیم افکار منفی و آزاردهنده می‌شوند.
از جمله مهمترین تأثیرات جنگ روی کودکان عبارتند از:
- ایجاد تغییر در بنیان خانواده به‌دلیل به اسارت گرفتن یا کشته‌شدن اعضای خانواده
- پرخاشگرشدن والدین به‌دلیل جنگ
- کاهش کیفیت برنامه‌های آموزشی
- نادیده‌گرفتن مهمترین حقوق کودکان
- عدم وجود فضایی امن برای تفریح یا گذراندن اوقات فراغت
- احساس تنهایی زیاد
- شنیدن سر و صدا و دیدن تصاویر آزاردهنده و در نهایت افزایش ناراحتی فکری و اضطراب درونی
راه‌های مقابله با استرس جنگ
راه‌های مختلفی برای مقابله با استرس جنگ وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به این موارد اشاره کرد:
1_ محدودکردن شبکه‌های اجتماعی
شبکه‌های اجتماعی به‌قدری پیشرفت کرده‌اند که حتی اخبار بروز اتفاقات مختلف در دور افتاده‌ترین نقاط کره زمین را منتشر می‌کنند. شبکه‌های اجتماعی هر چند موجب ارتباطات بهتر افراد با یکدیگر می‌شوند و مزیت‌هایی دارند، اما احتمال پخش اکاذیب و شایعات نیز در آنها زیاد است. این شایعات می‌توانند منجر به دغدغه‌های ذهنی شوند و زندگی فرد را در بر بگیرند.
زمانی که جنگی در حال وقوع است و تمام شبکه‌های اجتماعی درباره جنگ و تبعات آن صحبت می‌کنند، از این فضا استفاده نکنید. شما حتی می‌توانید این شبکه‌های اجتماعی را برای مدتی پاک کنید تا دیگر درگیر حواشی جنگ و اخبار مربوط به آن نشوید.
فراموش نکنید که شبکه‌های اجتماعی اغراق‌آمیز هستند و می‌توانند اتفاقات کوچک و بی‌اهمیت را بزرگ و مهم جلوه دهند. این رسانه‌ها گاهی به‌شکل اغراق‌آمیز درباره جنگ صحبت می‌کنند و فقط باعث تشدید نگرانی‌های بی‌دلیل می‌شوند.
2_ تعدیل انتظارات
گاهی به‌دلیل بروز وقایعی مانند جنگ تحت اضطراب‌های درونی قرار می‌گیریم. این اضطراب‌ها ناشی از درس‌نخواندن، کار نکردن یا عدم پیشرفت هستند. شما باید بپذیرید که در شرایط جنگ اوضاع فرق می‌کند و زندگی هر کسی به‌نحوی تحت تأثیر قرار می‌گیرد؛ بنابراین باید انتظارات معقولانه داشته باشید تا درگیر استرس‌های ناشی از جنگ نشوید.
شما علاوه‌بر نداشتن انتظارات بیجا از خود، نباید از دیگران نیز انتظارات بیش‌از‌اندازه داشته باشید. در شرایط جنگی معمولاً هر کسی به اندازه خود به بهبود اوضاع کمک می‌کند؛ بنابراین با کم‌کردن انتظارات شرایط بهتر مدیریت می‌شود.
3_ پرهیز از بحث
یکی از راه‌های مقابله با استرس جنگ پرهیز از بحث‌های بی‌مورد است. معمولاً در صورت وقوع جنگ تمام افراد در مورد وقایع به‌وجودآمده بحث می‌کنند. بسیاری از این اشخاص هیچ تأثیری روی نتایج جنگ ندارند و فقط با صحبت‌های مداوم باعث ایجاد ناراحتی‌ها و نگرانی‌های بیشتر می‌شوند.
اگر می‌خواهید که استرس جنگ را در ذهن خود کنترل کنید، بحث‌های بی‌مورد را کنار بگذارید و وارد بحث با دیگران درباره این موضوع نشوید.
4_ استفاده از تکنیک‌های خودمراقبتی
مراقبت از خود مهمترین کاری است که باید در هر بازه از زندگی انجام دهید. شما باید روش‌های آرام‌سازی ذهن را یاد بگیرید و مانع ایجاد استرس‌های آسیب‌زا شوید. شما باید یاد بگیرید که تمرکز ذهن را از روی اتفاقاتی که توانایی کنترل آنها را ندارید، بردارید.
راهکار‌های مختلفی برای خودمراقبتی مثل تنفس عمیق یا مدیتیشن وجود دارد. با انجام مداوم این تمرینات بر ذهن خود سلطه‌گر می‌شوید و کمتر اضطراب، نگرانی یا احساسات منفی را تجربه می‌کنید.
5_ ایجاد امید برای زندگی
افرادی که امید به زندگی دارند، در مقابل استرس‌ها و اضطراب‌های درونی ناشی از جنگ یا هر اتفاق ناخوشایند دیگر مقاومت می‌کنند. این افراد توجه خود را روی جنبه‌های مثبت زندگی می‌گذارند و سعی در لذت‌بردن از زندگی دارند. فراموش نکنید که گاهی رسانه‌ها تحریف شده‌اند و وقایع را به‌شکل اغراق‌آمیز پخش می‌کنند؛ بنابراین تمرکز خود را از روی آنها بردارید و روی جنبه‌های مثبت زندگی بگذارید. با این کار امید به زندگی می‌گیرید و ذهن خود را با افکار ناراحت‌کننده خسته نمی‌کنید.
6_ دنبال‌نکردن اخبار
یکی از عواملی که باعث تشدید افکار ناراحت‌کننده درباره جنگ می‌شود، دنبال‌کردن اخبار است. هر چند همه ما به‌نحوی دوست داریم که در جریان آخرین تغییرات و اخبار قرار بگیریم، اما زمانی که بیش‌از‌اندازه غرق در اخبار منفی می‌شویم، در معرض استرس جنگ قرار می‌گیریم.
زمانی که به‌طور مداوم اخبار را دنبال می‌کنید و پیگیر وقایع جنگ هستید، نسبت به پیامد‌های آن نگران می‌شوید. اخبار معمولاً تمام جزئیات مربوط به جنگ‌ها را پوشش می‌دهند. وقتی شما در جریان تمام جزئیات قرار بگیرید، اما توانایی برای رفع مشکلی را نداشته باشید، فقط با افکار استرس‌زا دست و پنجه نرم خواهد کرد.
7_ داشتن سبک زندگی سالم
داشتن سبک زندگی سالم تأثیر زیادی در مدیریت استرس دارد. شما باید به اندازه کافی بخوابید، غذا بخورید و ورزش کنید. زمانی که سبک زندگی سالمی داشته باشید، ذهن با افکار مثبت مملو می‌شود، بنابراین فرصت کمتری برای فکر‌کردن به جنگ و عواقب مربوط به آن دارید.
8_ خود را اولویت قراردادن
فراموش نکنید که شما مهمترین فرد زندگی خود هستید! بنابراین باید همواره خود را در اولویت قرار دهید. برای انجام این کار باید از افرادی که مدام باعث ایجاد استرس و اضطراب در شما می‌شوند، دوری کنید؛ شما همچنین باید یاد بگیرید که اخبار منفی را نشنوید و با بمباران فکری مثبت جلوی افکار مزاحم و استرس‌زا را بگیرید.
زمانی که یاد می‌گیرید که خود را در اولویت قرار دهید، کمتر در معرض افکار استرس‌زا قرار می‌گیرید.
بیشتر بخوانید:
9_ روان‌درمانی
یکی از روش‌های عالی برای جلوگیری از افکار مزاحم ناشی از جنگ روان‌درمانی است. روان‌درمانگر‌ها شرایط روحی و روانی مراجعه‌کننده‌ها را در نظر می‌گیرند و متناسب با آنها مشاوره می‌دهند. این افراد با روان‌درمانی به بهبود وضعیت افراد کمک می‌کنند؛ بنابراین مراجعه به آنها می‌تواند شما را از هجوم افکار منفی و استرس‌زا نجات دهد.
10_ دریافت حمایت عاطفی از دیگران
یکی از علائم استرس جنگی انزوا است؛ افرادی که نمی‌خواهند در احاطه افکار مزاحم قرار بگیرند، باید وقت خود را با افرادی پر کنند که به آنها اهمیت می‌دهند.
برای کسب حمایت عاطفی از دیگران در دایره اجتماعی افرادی قرار بگیرید که شما را درک می‌کنند و مثبت‌اندیش هستند. این افراد همواره با حمایت از شما بهترین‌ها را برایتان می‌خواهند، بنابراین می‌توانند شما را از استرس‌های جنگ نجات دهند.
شما گاهی حتی می‌توانید با افراد نزدیک خود درباره نگرانی‌ها صحبت کنید. هر چند صحبت درباره نگرانی‌ها کمکی به بهبود اوضاع و توقف درگیری‌ها ندارد، اما می‌تواند استرس‌های شما را کاهش دهد.
11_ شرکت در گروه‌های مثبت‌اندیشی
ایجاد تفکر مثبت به‌خصوص در شرایط استرس‌زا اهمیت زیادی دارد. شاید به تنهایی امکان هدایت افکار خود را نداشته باشید، برای همین در گروه‌های مثبت‌اندیشی عضو شوید. در این گروه‌ها می‌توانید با کمک هم‌گروهی‌های خود افکار مزاحم را کنار بگذارید و غرق در افکار مثبت شوید.
12_ کنارآمدن با شرایط پیش‌بینی‌ناپذیر
یکی از راهکار‌های کاربردی دیگر برای مقابله با استرس جنگ، کنارآمدن با شرایط پیش‌بینی‌ناپذیر است. ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که هر لحظه در آن امکان وقوع اتفاقی ناخواسته وجود دارد. مقابله با این اتفاقات فقط ما را از لحاظ روانی فرسوده می‌کند؛ بنابراین باید یاد بگیریم که آماده اتفاقات پیش‌بینی‌ناپذیر باشیم و با آنها کنار بیاییم.
همه ما دوست داریم لحظه حال و آینده را همانطور که می‌خواهیم، تجربه کنیم؛ اما گاهی پیش‌بینی آینده و حتی لحظه حال دشوار است.
اگر جزء افرادی هستید که شرایط جنگی را تجربه کرده‌اید، با واقعیت کنار بیایید. شما باید بپذیرید که متأسفانه در حال حاضر کنترلی روی شرایط ندارید و استرس بیش‌از‌اندازه فقط باعث آسیب‌دیدن‌تان می‌شود.
راه‌های کاهش استرس جنگ در کودکان
چند راهکار عالی برای کاهش استرس جنگ در کودکان وجود دارد که عبارتند از:
1_ عدم صحبت درباره جنگ در حضور کودکان
به هیچ عنوان درباره جنگ و وقایع مربوط به آن در حضور کودکان صحبت نکنید. کودکان به‌دلیل نداشتن تجربه یا سن کم ممکن است درگیر کوچکترین وقایع منفی شوند و استرس‌های زیادی را تحمل کنند.
2_ افزایش زمان وقت‌گذرانی با کودکان
زمان بیشتری با کودک خود وقت بگذرانید. حتی اگر در شرایط جنگی حساس هستید، سعی در آرام نگه‌داشتن ذهن کودک داشته باشید. کودک حتی اگر بپذیرد که جنگ در حال وقوع است، نیاز به حمایت عاطفی و دلگرمی از سوی شما دارد. او در صورتی که این حمایت را دریافت نکند، استرس‌های زیادی را تحمل خواهد کرد.
3_ فرستادن کودک به محلی امن
در صورت وقوع جنگ فرزندان خود را هر چه سریعتر به محلی امن بفرستید. شما حتی می‌توانید برای آرامش ذهنی آنها راهی شهر یا کشوری جدید شوید. قرارگرفتن در موقعیت‌های استرس‌زا روی کودکان تأثیرات نامطلوبی می‌گذارد؛ بنابراین شما باید تلاش کنید که تا جای ممکن کودک را در چنین موقعیت‌هایی قرار ندهید.
4_ تعیین قوانین
برای کودک و اعضای خانواده قوانینی خاص تعیین کنید؛ مثلاً هیچ کدام از اعضای خانواده حق ندارند اخبار را در حضور کودکان گوش کنند یا به هیچ عنوان نباید در حضور کودکان درباره وقایع جنگ صحبتی شود.
5_ کمک‌گرفتن از روانشناس کودک
اگر کودک به هر دلیلی درگیر اضطراب جنگ است و افکار مزاحم زیادی دارد، از یک روانشناس کودک کمک بگیرید. روان‌درمانگر‌ها شیوه برخورد مناسب با کودکان را می‌دانند و میزان استرس‌های درونی آنها را کاهش می‌دهند.
راه‌های کاهش استرس جنگ در نظامیان
نظامیان بیشتر از هر کسی در معرض استرس‌های جنگ قرار دارند؛ بنابراین باید از راهکار‌های مناسب برای رفع استرس آنها استفاده کرد. برخی از این راهکارها عبارتند از:
- کمک‌گرفتن از روان‌شناس‌های حرفه‌ای برای جلسات روان‌درمانی فردی و گروهی نظامیان
- ارائه آموزش‌های لازم جهت مقابله با دشمن
- ارائه مرخصی به سربازان برای ملاقات عزیزان و تجدید قوا
- ایجاد برنامه‌های مفرح حتی به تعداد محدود برای حفظ روحیه سربازان
- حفظ رژیم غذایی مناسب
- تنظیم زمان استراحت مناسب
کلام آخر
استرس جنگ به معنی هجوم افکار افکار منفی است. زمانی که تحت تأثیر چالش‌های غیرمنتظره جنگ قرار می‌گیرید، استرس‌ها و اضطراب زیادی را تجربه می‌کنید. خوشبختانه راهکار‌های مختلفی برای مقابله با استرس جنگ وجود دارد که با استفاده از آنها می‌توانید تأثیرات روانی ناشی از درگیری‌ها و نزاع را به حداقل برسانید؛ ما در این مقاله بسیاری از این راهکارها را بررسی کردیم.
منابع:
