مشکل تمرکز پایین در کودکان بسیار رایج است و حتی در برخی موارد، یک شرایط خاموش محسوب می‌شود؛ زیرا کودک عملکرد تحصیلی خوبی دارد و به همین واسطه، والدین متوجه مشکلات عدم تمرکز او نخواهند شد. درهرصورت، توصیه می‌کنیم به طور منظم رفتارهای کودک را بررسی کنید تا در صورت مشاهده علائم، علت عدم تمرکز در کودکان را شناسایی کنید و به درمان آن بپردازید.
چگونه تشخیص دهیم که کودک با مشکل عدم تمرکز درگیر است؟
اول از همه برای آن که مطمئن شوید کودک شما تمرکز و دقت پایینی دارد، باید به نشانه‌های آن باید توجه کنید. با دقت در رفتار کودکتان می‌توانید متوجه شوید که تمرکز مناسب را دارد یا خیر. به نشانه‌های تمرکز پایین در کودکان که در ادامه نوشته شده‌است دقت کنید:
1_ بی قراری
هنگام انجام تکالیف و یا کارهای روزانه به راحتی حواس کودکتان پرت می‌شود. تکان می‌خورد و آشفته به نظر می‌رسد.
2_ صرف زمان زیاد برای انجام یک کار
برای انجام کارهای خود نیاز به زمان بیشتری (حدود ۳ برابر بیشتر) از بقیه‌ی همسالان خود دارد.
3_ خیره شدن به یک جا
هنگامی که یک تکلیف و یا کاری را قرار است انجام بدهند به بیرون از پنجره یا گوشه اتاق زل می‌زند.
4_ تکرار یک دستور
برای انجام یک کار نیاز است بارها به کودک تکرار کنید که چگونه باید آن را انجام بدهد.
5_ منظم نماندن
زمانی که کودک تصمیم می‌گیرید وسایل خود را مرتب کند، آشفته می‌شود. یا هنگام انجام یک کار فراموش میکند در حال انجام چه کاری بوده‌است.
6_ گوش ندادن به حرف‌ها
وقتی که با فرزندتان صحبت می‌کنید، به جای دیگر نگاه میکند و به حرف‌هایتان واکنش نشان نمی‌دهد.
7_ گسستگی رشته افکار
هنگامی که کودکتان برای شما اتفاقی را تعریف میکند، ممکن است ناگهان شروع به تعریف کردن چیزهایی که به موضوع مربوط نیستند کند. همچنین اگر حرف فرزندتان را قطع کنید به راحتی نمی‌تواند به یاد بیاورد در حال صحبت راجع به چه چیزی صحبت بوده‌است.
بهتر است بدانید که تمرکز پایین در کودکان ممکن است به دلیل ADHD باشد. دانستن علائم ADHD در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان به شما کمک میکند بهتر متوجه شوید که فرزندتان ADHDدارد یا خیر. نشانه‌های عدم تمرکز در کودکان را جدی بگیرید و به دنبال یافتن راه‌های افزایش تمرکز در کودکان باشید. تمرکز بهتر به زندگی بهتر کودک کمک بسیاری میکند.
- بیشتر بخوانید: تمرکز چیست؟
- بیشتر بخوانید: چرا تمرکز ندارم؟
- بیشتر بخوانید: پرش ذهنی
چه عواملی باعث تشدید مشکل عدم تمرکز کودکم می‌شود؟
ADHD اغلب اولین اختلال مرتبط با بی‌توجهی و تمرکز پایین در کودکان است اما علت عدم تمرکز در کودکان زیاد است. به طور مثال اضطراب، اختلال وسواس فکری، تروما، استرس یا اختلالات یادگیری ممکن است نیز علت عدم تمرکز در کودکان باشند. عوامل و عاداتی بسیاری وجود دارند که بر عدم تمرکز در کودکان مؤثر هستند و باعث کاهش توجه میشوند.
در ادامه به 5 دلیل مهم تمرکز پایین می‌پردازیم:
1_ به اندازه کافی نخوابیدن
برای اینکه کودک شما بتواند بهترین خود باشد، باید هر شب حداقل هشت تا دوازده ساعت بخوابد. خواب ناکافی توانایی‌های کودک را برای تمرکز کردن پایین می‌آورد.
2_ رژیم غذایی نامناسب
خوردن غذاهای ناسالم و حذف وعده‌های غذایی از دیگر دلایل کاهش تمرکز هستند. با رسیدن ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز به بدن است که مغز و بدن کودک توانایی تمرکز کردن را خواهد داشت.
3_ مشکلات شخصی
ممکن است فرزند شما در خانه یا مدرسه مشکل داشته باشد. مشکلات خانوادگی مانند طلاق والدین، بیماری اعضای خانواده و … یا مشکلاتی در مدرسه مانند نداشتن احساس امنیت در مدرسه، اذیت شدن توسط دیگر همسالان میتواند از دلایل تشدید تمرکز پایین در کودکان باشد.
4_ سبک یادگیری متفاوت
هر فردی یادگیری مخصوص به خود را دارد. شاید آموزشی که داده می‌شود با سبک یادگیری فرزندتان هم سو نیست و همین تمرکز را برای او دشوار کرده است. به طور مثال بعضی از کودکان یادگیری تصویری دارند. به آن‌ها باید تصاویر و نوشته‌ها را نشان داد تا به خوبی موضوع را یادبگیرند و به حافظه بسپارند. اگر آموزش این کودکان فقط با گفتن و شنیدن باشد تمرکز کودک پایین می‌آید.
5_ تحرک نداشتن
ورزش نکردن و نداشتن تحرک باعث تنبلی می‌شود. فعالیت کردن باعث هماهنگ کردن چند حس به طور همزمان می‌شود. پس فعالیت نکردن هماهنگی حس‌ها را کم میکند، تمرکز و دقت را پایین می‌آورد.
بهتر است اول شرایط مناسب برای تمرکز و توجه کودکان‌تان را فراهم کنید. در صورتی که با وجود شرایط مناسب تمرکز و توجه کودک پایین بود، بهترین راهکار مراجعه متخصص است.
- بیشتر بخوانید: افزایش تمرکز و کنترل ذهن
- بیشتر بخوانید: فواید تمرکز
- بیشتر بخوانید: چگونه تمرکز کنیم؟
علائم عدم تمرکز ناشی از بیش فعالی چیست؟
نشانه‌ی مهم در ADHD، عدم تمرکز است. کودک دارای ADHD مداوم با تمرکز مشکل دارند. از دیگر نشانه‌های ADHD تکانشگری و بیش فعالی ست.
همچنین کودک دارای َADHA انجام این کارها نیز برایشان سخت است:
- نگه داشتن یک رشته فکر
- تمرکز بر یک فعالیت در یک زمان
- دنبال کردن دستورالعمل‌ها
- ادامه دادن گفتگو
- نشستن یک جا
- زعایت نوبت در بازی
- نظم دادن به تکالیف
- توجه کردن بر جزئیات مهم
توجه کنید بهترین راه برای تشخیص ADHD مراجعه به متخصص است. تمرکز پایین در کودکان تنها دلیل مناسبی برای تشخیص ADHD نیست. برای کمک به تشخیص دقیق، نشانه‌ها و اطلاعاتی را که از فرزندتان جمع‌آوری کرده‌اید را به متخصص نشان بدهید تا ارزیابی بهتری انجام شود. بهتر است از معلم و کادر مدرسه هم بخواهید رفتارها و نشانه‌هایی که دیده‌اند را به شما بگویند. دادن اطلاعات بیشتر به بررسی بهتر فرزندتان کمک میکند. می‌توانید اطلاعات و نشانه های بیشتری را که باید بدانید در مطلب ADHD در کودکان را مطالعه کنید.
- بیشتر بخوانید: بیش فعالی چیست؟
- بیشتر بخوانید: علائم ADHD
- بیشتر بخوانید: درمان ADHD
عوارض تمرکز پایین در کودک چیست؟
تمرکز پایین در کودکان مشکلاتی را برای کودک به وجود می‌آورد و روند زندگی او را مختل میکند به طور مثال باعث:
- ناتوانی در انجام وظایف روزانه
- از دست دادن جزئیات یا اطلاعات مهم
- مشکلات ارتباطی در روابط خود
- سلامت ضعیف و ناتوانی در انجام عادات سالم به دلیل توجه پایین
- سختی در انجام دادن تکالیف
- اشکال در روند یادگیری
- مشکل در ارتباط با دیگران به خصوص همسالان
هر چقدر زودتر به درمان کودک خود بپردازید عوارض تمرکز پایین را نیز کمتر می‌کنید. درمان ADHD را به تاخیز نیندازید.
راه‌های افزایش تمرکز در کودکان کدام هستند؟
خوشبختانه برای این که تمرکز کودکتان افزایش پیدا کند راه‌هایی وجود دارد. با انجام منظم تمرینات به درمان تمرکز پایین در کودکان کمک کنید.
راه‌های افزایش تمرکز در کودکان به دو دسته تقسیم میشوند:
- دارو درمانی
- مراجعه به تراپیست و تغییر رفتار
ADHD را می توان با استفاده از دارو و تراپیست درمان کرد. ترکیب این دو روش بهترین روش درمان کودک دارای ADHD است. با مراجعه به تراپیست می‌توان رفتارها و عادات غلط را اصلاح کرد. کودک را به سمت رفتار مناسب هدایت برد. با دارو درمانی هم تکانشگری و یکسری نشانه‌های جسمی را کاهش می‌دهند.
دارو درمانی
تشخیص ADHD و تجویز دارو توسط متخصصین مختلف مانند دکتر مغز و اعصاب، روانپزشک یا دکتر اطفال میتواند صورت بگیرید. داروها درمان دائمی ADHD نیستند، اما از راه افزایش تمرکز در کودکان اس. به کودک کمک میکند بهتر تمرکز کند، تکانشگری کمتری داشته‌باشد، احساس آرامش کند و مهارت‌های جدید را بیاموزد.
مراجعه به تراپیست و تغییر رفتار
ADHD فقط بر توانایی کودک برای توجه یا نشستن در مدرسه تأثیر نمی گذارد. کودکان دارای ADHD در روابط خود با خانواده و سایر کودکان نیز دچار مشکل میشوند. رفتار درمانی و مراجعه به تراپیست یکی از راه‌های افزایش تمرکز در کودکان است. مراجعه به تراپیست، درمانی مناسب است که میتواند به کاهش رفتارهای مخرب کمک کند. در درمان تمرکز پایین در کودکان تغییر عادت و سبک زندگی بسیار مهم است.
از عوامل محیطی که به افزایش تمرکز کودک کمک میکند:
1_ روتین سالم قبل از خواب
یک روتین مناسب برای قبل از خواب، به داشتن خواب خوب شب کمک میکند. قبل از خواب کودک باید محیط به دور از آلودگی صوتی و تصویری باشد. تلویزیون، تلفن همراه و وسایلی که سر و صدا و نور دارند را از محل خواب دور کنید. آرام بود محیط به آمادگی بدن برای خواب آرام کمک میکند.
2_ تعادل رژیم غذایی
وعده‌های غذایی و خوردن غذاهای سالم جدای آن که در حفظ سلامت بدن مؤثر است. به داشتن تمرکز بالا هم کمک میکند. توجه داشته باشید که فرزندتان رژیم غذایی متعادل سرشار از موادمغذی و ویتامین دریافت کند. رژیم غذایی مغذی کودک را آماده تمرکز میکند.
3_ ساده‌سازی تکالیف
کارهایی که فرزندتان باید انجام بدهد را به وظایف کوچک تبدیل کنید. وظایف کوچک اجازه ی تمرکز را به کودک می‌دهد. زمانی که کاری بزرگ و سخت به نظر می‌آید، تمرکز کردن بر آن هم سخت‌تر می‌شود.
4_ مراقبه
مدیتیشن شامل آموزش ذهن برای تمرکز و هدایت افکار است. با انجام مراقبه و مدیتیشن به آرامش ذهن کمک می‌کنید. با کودکتان مدیتیش انجام بدهید تا با کسب آرامش به افزایش تمرکز هم نزدیک شوند.
5_ تعیین مکان مشخص
مکان‌های مشخص و منطقی را برای نگهداری از کارهای مدرسه، اسباب بازی‌ها و لباس‌های کودک در نظر بگیرید تا گیج نشود.
6_ تشویق
به رفتار مثبت کودکتان پاداش دهید. به طور مثال یک جدول درست کنید و برای هر بار رفتار مناسب یک ستاره بچسبانید. با رسیدن ستاره‌ها به عدد مشخصی مثلا 10 ستاره به او پاداش بدهید. او را به پارک ببرید یا در انجام فعالیت موردعلاقه‌اش همراهی‌اش کنید.
۷_ قصه گویی
زمانی که داستان می‌گویید کودک باید بر اتفاقات، شخصیت‌ها و گفتگوی بین شخصیت‌ها تمرکز کند. از اتفاقات داستان سؤال بپرسید و بگذارید کودک دقت کند تا به جواب درست برسد.
8_ رنگ‌آمیزی
در هنگام رنگ آمیزی کابرگ‌ها کودک باید توجه کند که از خط بیرون نزد. دقت در رنگ‌آمیزی و انتخاب رنگ‌ها به افزایش تمرکز کودکتان کمک میکند.
9_ کاربرگ های اختلاف تصویر
در این روش دو تصویر با اختلاف جزئی به کودک نشان می‌دهید و کودک بادقت به تصاویر نگاه میکند. سعی میکند تفاوت را پیدا کن. سعی برای پیدا کردن تفاوت نیازمند دقت و تمرکز است.
10_ ساخت کاردستی
ساختن کاردستی از فعالیت‌هایی است که چند حس را همزمان درگیر میکند. برای رسیدن به کاردستی و شکل موردنظر کودک باید توجه کند که همه‌ی مراحل را درست انجام بدهد.
11_تمرین تکنیک پومودورو
در تکنیک پومودورو جلسات طولانی تکلیف یا مطالعه را به بلوک‌های زمانی قابل مدیریت تقسیم می‌کنند و پس از اتمام هر بخش یک استراحت کوتاه به فرد داده می‌شود. این تکنیک باعث افزایش انگیزه و بهبود به تمرکز بهتر اجازه می‌شود و حواس پرتی را محدود می کند.
12_ تصویرسازی مثبت
در این روش از کودک میخواهید چشم خود را ببند و به چیزهای آرامش بخش فکر کند و نفس عمیق بکشد. بهتر است به فرزندتان در تصویرسازی کمک کنید. مثلا از او بخواهید دریا را تصور کند. ماهی‌های دریا را ببنید یا کنار ساحل قدم بزند. تصور کردن باعث بهبود عملکرد می‌شود.
- بیشتر بخوانید: انواع بیش فعالی
- بیشتر بخوانید: علت بیش فعالی چیست؟
- بیشتر بخوانید: بیش فعالی تا چه سنی ادامه دارد؟
رفع مشکل عدم تمرکز در درس خواندن
کودکان طبیعت کنجکاو و فعالی دارند؛ به همین علت، بیشتر مستعد حواس‌پرتی هستند. در این سنین، همراهی والدین مهم‌ترین دارایی آن‌ها برای پرورش مهارت‌های شناختی و بهبود مشکلات تمرکز پایین در کودکان خواهد بود.
مهم‌ترین نکته برای حل مشکل تمرکز پایین در کودکان (هر مشکل دیگری در زمینه کودکان)، همراهی والدین است. کودکان همواره به شما نگاه می‌کنند و اگر در انجام عادتی کوتاهی کنید، ایجاد و پرورش آن در کودکان بسیار دشوار خواهد بود؛ بنابراین برای تشویق کودک به انجام کارهای موردنظرتان، اول باید خودتان دست‌به‌کار شوید. (منبع: Able)
اقدامات والدین برای بهبود تمرکز پایین در کودکان هنگام مطالعه
- ایجاد یک روتین مشخص برای شروع مطالعه
- مطالعه به‌صورت خانوادگی
- نوت برداری هنگام مطالعه
- بحث و گفت‌وگو درمورد مطالب یاد گرفته شده
- هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی برای برنامه مطالعه درسی
- اولویت‌بندی کارها و دروس
- بررسی میزان پیشرفت
- کشیدن نقاشی، تماشای ویدئو و خواندن کتاب درمورد مطالب درسی
- درنظرگرفتن زمان استراحت معقول با فعالیت‌های جالب
- نوشیدن چای سبز، آب نارگیل و آب تازه و خنک هنگام مطالعه
- کشف سبک یادگیری کودک و انجام اقداماتی در جهت آن
- استفاده از تکنیک‌های تنفس برای بهبود استرس
بازی‌های مناسب برای افزایش تمرکز
چه چیزی جذاب‌تر از بازی برای کودکان است؟ با انجام بازی‌های آموزشی می‌توانید تمرکز و دقت کودک را بالا ببرید. بازی‌های آموزشی همزمان که سرگرم‌کننده و لذت بخش هستند می توانند شما را به هدفی که می خواهید نیز برسانند.
1_ سودوکو
سودوکو یک بازی پازل اعداد کلاسیک است که نیاز به تفکر منطقی و تمرکز دارد. کودک در این بازی باید اعداد را جوری بچیند که هیچ عددی در یک ستون، ردیف و مربع ۹ خانه‌ای کوچک تکرار نشود. تلاش برای یافتن بهترین عدد هر مربع صبر و تمرکز کودکتان را بالا می‌برد.
۲_ شطرنج
پیچیدگی بازی شطرنج و فکر کردن راجع به هر حرکت نیازمند توجه و تمرکز است. همچنین شطرنج به کودک نشان می‌دهد هر تصمیمی میتواند پیامد بلند مدت و کوتاه مدت داشته باشد. پس راجع به کارهای خود باید با تمرکز بیشتری تصمیم بگیرد. بازی شطرنج از راه های افزایش تمرکز در کودکان است که بر افزایش هوش هم نیز موثر است.
3_ صندلی بازی
بازی صندلی را همه‌ی ما در کودکی انجام داده‌ایم. صندلی‌ها به صورت دایره‌ای قرار می‌گیرند و موسیقی پخش می‌شود. وقتی موسیقی قطع می‌شود هر کودک باید روی یک صندلی بنشیند. کسی که نتواند روی صندلی بنشیند از بازی حذف می‌شود. تکرار این بازی و تلاش برای نشستن روی یک صندلی باعث می‌شوذ کودک دقت و توجه کند.
4_ ماز
مازهای راه پر پیچ و خمی هستند که کودک باید بهترین راه را برای رسیدن به مقصد انتخاب کند. این بازی جذاب به فرزند شما کمک میکند تا دقت بیشتری کند و بهترین راه را پیدا کند.
5_ پازل
چیدن قطعات مختلف یک تصویر نیازمند توجه و دقت است. هر بار انتخاب یک قطعه و چینش مناسب آن باعث می‌شود کودک دقت بیشتری کند.
6_ مجسمه شو
در این بازی کودک در حال حرکت است و با قطع موسیقی یا گفتن مجسمه شو، ناگهان باید بایستد. مجسمه شدن ناگهانی، نیازمند تمرکز است.
7_ رقص
رقص یک راه لذت بخش برای تمرکز کردن است. کودک در رقص بر قدم‌ها، حرکات و هماهنگ شدن با موسیقی تمرکز میکند. همزمان به موسیقی گوش میکند. حتی گوش دادن به موسیقی به تنهایی هم باعث افزایش تمرکز و دقت می‌شود.
8_ شمارش معکوس
در این بازی یک عدد را به کودک می‌گویید. سپس از او میخواهید عدد‌های قبل را بگوید. به طور مثال عدد 17 را به کودکتان می‌گویید و از او میخواهید به تا عدد 1 به عقب برگردد. 17،16،15 و ….. این بازی چالش‌برانگیزتر است و فرزندتان را مجبور میکند تا مغزشان را درگیر کنند و حواس‌پرتی‌ها را کنار بگذارند.
- بیشتر بخوانید: معرفی انواع بازی برای تمرکز کودکان و بزرگسالان
کلام آخر
بهترین راه کمک به حل مشکل تمرکز پایین در کودکان و یافتن علت عدم تمرکز در کودکان، مشورت با تراپیست است. تراپیست با بررسی دقیق رفتارهای کودکتان میتواند به شما بگوید که دلیل تمرکز پایین فرزند شما ADHD است یا اضطراب، تروما و اختلالات یادگیری. در راه درمان فرزندتان صبر و استمرار داشته‌باشید حتماً نتیجه را می‌بینید.
منابع:
- empoweringparents
- gostudent
- specialedresource
- mentallyhealthyschools
