هدف‌گذاری از آن دسته کارهایی است که انسان‌ها (در تمام برهه‌های زمانی) به‌صورت ناخودآگاه انجام می‌دادند؛ اما این روزها، دنیا آن‌قدر سریع تغییر میکند که همه ما مجبور شده‌ایم از حالت انجام “ناخودآگاه” کارهای این‌چنینی خارج شویم و یک برنامه دقیق بچینیم. در این مقاله، پاسخ جامع و کاملی به پرسش هدف گذاری چیست؟ می‌دهیم و به شما در درک ارزش هدف‌گذاری، نحوه انجام آن و دلایل احتمالی شکست در برنامه‌های اولیه کمک می‌کنیم.
هدف گذاری چیست؟
اگر همین‌الان وقت مشاوره از یک روانشناس یا مشاور موفقیت و توسعه فردی بگیرید و از او بخواهید به شما بگوید هدف گذاری چیست؟ یک تخته سفید می‌آورد وسط اتاق و این دو سؤال را از شما می‌پرسد:
- موفقیت از نظر شما چه شکلی است؟
- رسیدن به چه چیزی به شما احساس موفق‌بودن می‌دهد؟
در نظر ایشان، پاسخ سؤال هدف گذاری چیست؟ چیزی در این مایه‌ها خواهد بود:
هدف گذاری یعنی شما ببینید چه می‌خواهید و مقصد نهایی شما کجاست؟
این تعریف و روند اشتباه نیست؛ اما راستش را بخواهید، کافی نخواهد بود. اگر برای رسیدن به اهداف خود جدی هستیم، باید فرایند هدف گذاری را با یک سؤال بسیار متفاوت شروع کنیم:
چه نوع دردی را می‌خواهم به جان بخرم؟ (منبع: James Clear)
در این دیدگاه، ما معتقدیم داشتن هدف در واقع بخش آسان داستان است؛ زیرا همه “دوست دارند” وزنشان را کم کنند، درآمدشان را افزایش دهند یا چیزی برای خود بخرند. چالش واقعی در میزان تمایل شما برای رسیدن به این اهداف و مسیری که حاضرید برای آن طی کنید، نهفته است؛ بنابراین، پاسخ کامل و جامع به سؤال هدف گذاری چیست؟ این نکته خواهد بود:
هدف گذاری فرایند برداشتن گام‌های محکم و کوتاه برای رسیدن به نتیجه دلخواه است. به زبان ساده، دانستن هدف نهایی و تعریف شخصی فرد از موفقیت برای هدف گذاری کافی نخواهد بود؛ بلکه باید هدف کلی به اهداف کوچک و جزئی تقسیم شود. فرایند هدف گذاری یک مسیر مستقیم نیست؛ بلکه بیشتر مانند راه‌پله یک ساختمان بلند است که در هر طبقه آن، به یکی از اهداف کوچکتان می‌رسید. در نهایت روی سقف ساختمان (هدف نهایی) می‌نشینید و از منظره لذت می‌برید.
- بیشتر بخوانید: افزایش تمرکز و کنترل ذهن
- بیشتر بخوانید: فواید تمرکز
- بیشتر بخوانید: چگونه تمرکز کنیم؟
اهمیت هدف گذاری چیست؟
موقعیتی را تصور کنید که در آن، با دوستتان در یکی از کافه‌های شهر قرار دارید؛ اما با منطقه آشنا نیستید. در این شرایط، هدف شما رسیدن به کافه و دیدن دوستتان است؛ اما آیا “آگاهی از هدف“ کافی است؟ آیا می‌توانید صرفاً با “خواستن”، راهتان را در خیابان‌های شلوغ پیدا کنید و به کافه برسید؟ پاسخ منفی است؛ اما از طرفی، دانستن نام کافه یک سرنخ خواهد بود! زیرا با این اطلاعات، می‌توانید از ابزاری مانند جی‌پی‌اس استفاده کنید تا به مقصد برسید.
مزیت اصلی هدف گذاری، یافتن یک مسیر درست و مناسب برای رسیدن به مقصد است. اگر خودتان را مانند یک قایق در نظر بگیرید، سکان قایق اهداف شما و تعیین‌کننده جهت حرکت خواهند بود. اگر به یک هدف متعهد بمانید، این سکان ثابت می‌ماند و حرکت مستمر و روبه‌جلو خواهد بود؛ اما درصورتی‌که بین اهداف مختلف دو دل باشید، سکان مدام تکان می‌خورد و قایق، مسیرش را گم میکند. در این شرایط، پاروزدن فایده‌ای ندارد و شما مدام دور خودتان خواهید چرخید! (منبع: James Clear)
به همین ترتیب، هدف گذاری صحیح و پیداکردن بهترین مسیر، مزایای زیر را به دنبال خواهد داشت:
- استرس را کاهش می‌دهد،
- مدیریت زمان را بهبود می‌بخشد،
- منجر به افزایش مسئولیت‌پذیری فردی می‌شود،
- در اولویت‌بندی کارها و اقدامات به شما کمک میکند،
- در مسیر رسیدن به خواسته‌هایتان متمرکز می‌مانید و سرگردان نمی‌شوید،
- با اولویت بندی مناسب، کارهایتان طبق ت ترتیبی منطقی انجام خواهد شد،
- می‌توانید باتوجه‌به میزان مسیر طی شده و عملکردتان، پیشرفتتان را ارزیابی کنید،
- اقداماتتان را بر اساس اهدافتان ارزیابی می‌کنید و در تصمیم‌گیری به مشکل نمی‌خورید،
- مدام به چالش کشیده می‌شوید و مهارت‌ها، دانش و قابلیت‌های خود را گسترش می‌دهید،
- با تلاشی که صرف هدف‌گذاری و تلاش می‌کنید، اعتمادبه‌نفستان نیز افزایش پیدا خواهد کرد،
- اقدامات شما مکمل یکدیگر می‌شوند و از یک الگوی مشخص و قابل ردگیری پیروی خواهند کرد،
- نیازهایتان را به‌راحتی شناسایی می‌کنید و روش‌های مناسبی برای بهبود کاستی‌های خود می‌یابید،
- زمانی که بدانید تلاشتان نتیجه‌ای قطعی به دنبال دارد، کمتر دچار اهمال‌کاری و بی‌انگیزگی می‌شوید،
- زندگی برایتان معنا پیدا میکند، چارچوب‌هایی برای خود در نظر می‌گیرید و به‌واسطه آن‌ها، کیفیت کلی زندگی‌تان را بالا می‌برید.
- بیشتر بخوانید: بیش فعالی چیست؟
- بیشتر بخوانید: علائم ADHD
- بیشتر بخوانید: درمان ADHD
علت شکست در هدف گذاری چیست؟
هدف گذاری، برنامه‌ریزی بر اساس آن و در نهایت هیچ کاری نکردن، سناریویی آشنا برای همه ما است! اما چرا بیشتر افراد دچار شکست در هدف گذاری می‌شوند؟
1_ درک نادرست از مفهوم هدف گذاری
همان‌طور که در بخش هدف گذاری چیست؟ توضیح دادیم، بسیاری از افراد درک نادرستی از این مفهوم دارند و به همین علت، در هدف گذاری شکست می‌خورند. قبل از شروع هدف گذاری، باید بدانید سه نوع هدف وجود دارد:
- هدف نهایی: اساس و بنیان این نوع اهداف، “برنده‌شدن” است و عوامل بیرونی زیادی بر آن تأثیرگذارند؛ به‌عنوان‌مثال، شما می‌خواهید با عالی دادن کنکورتان، در رشته روانشناسی پذیرفته شوید.
- اهداف عملکردی: این اهداف بر اساس استانداردهای شخصی هستند و عوامل درونی در دستیابی به آن‌ها دخیل خواهند بود؛ به‌عنوان‌مثال، شما قصد دارید روزانه 10 ساعت برای کنکور مطالعه کنید.
- اهداف فرایندی: اهداف فرایندی همان اقدامات به خصوصی هستند که شما برای رسیدن به یک هدف انجام می‌دهید؛ به‌عنوان‌مثال، هدف شما مطالعه 10 ساعته است، اما باید دید این ده ساعت را چطور در طول روز تقسیم می‌کنید تا بهره‌وری قابل‌قبولی داشته باشید.
اهداف فرایندی، عملکردی و نهایی یک رابطه مستقیم با یکدیگر دارند؛ یعنی شما با دستیابی به اهداف فرایندی، فرصتی برای رسیدن به اهداف عملکردی ایجاد می‌کنید که آن‌ها خود پیش‌زمینه تحقق اهداف نهایی هستند! اگر این ترتیب را به‌خوبی درک کنید و بتوانید هدفتان را باتوجه‌به آن‌ها به قسمت‌های کوچک تقسیم کنید، در هدف گذاری خود شکست نخواهید خورد.
2_ عجله برای رسیدن به اهداف
یکی از دلایل شکست افراد در هدف گذاری، عجله بی‌مورد است. البته تقصیری هم ندارند؛ زیرا همه چیز در دنیای ما بسیار سریع پیش می‌رود و به همین علت، همیشه در حال فکرکردن به نقطه عطف و هدف بعدی هستیم. این عجول بودن باعث می‌شود زمان و منابع کافی صرف فرایند هدف گذاری و برنامه‌ریزی نکنیم؛ بنابراین، زمینه شکستمان فراهم خواهد شد! زمانی که برای رسیدن به اهداف عجله داشته باشیم، نمی‌توانیم
- اهداف واقع‌بینانه تعیین کنیم،
- روند پیشرفتمان را به‌درستی ارزیابی کنیم،
- اهدافمان را به مراحل کوچک‌تر تقسیم کنیم،
- موانع و چالش‌های احتمالی را شناسایی کنیم،
- اهداف واقع‌گرایانه، خاص و کاملاً واضح و مشخص تعیین کنیم،
- منابع مناسب مالی، احساسی و اجتماعی برای حمایت از خود بیابیم،
- بازه زمانی مناسب و واقع‌بینانه‌ای برای رسیدن به اهداف در نظر بگیریم.
3_ تعیین اهداف نادرست
جدا از اینکه اهداف باید مشخص و قابل‌دستیابی باشند، انتخاب هدف درست نیز مهم است. هدفی درست است که شما در کنار علاقه قلبی، چنان ارزشی برایش قائل باشید که تلاش برای رسیدن به آن را با چیز دیگری عوض نکنید. برای اینکه مطمئن شوید هدفتان درست است، این سؤالات را از خود بپرسید:
- چرا می‌خواهم به این هدف برسم؟
- تا چه حد حاضرم برای این هدف، فداکاری کنم؟
- آیا الان زمان خوبی برای پرداختن به این هدف است؟
- برای رسیدن به این هدف، باید از چه چیزهایی بگذرم؟
- آیا سبک زندگی فعلی من، مناسب رسیدن به این هدف است؟
- آیا می‌خواهم با رسیدن به این هدف چیزی را به کسی ثابت کنم؟
- آیا حاضرم روند کسل‌کننده و آزاردهنده‌ای را برای رسیدن به این هدف تحمل کنم؟
- موفقیت حاصل از رسیدن به این هدف برای خوشحال کردن خودم است یا دیگران؟
- آیا در حال حاضر، منابع مالی، روانی و ذهنی کافی برای رسیدن به این هدف را دارم؟
- آیا این هدف خواسته قلبی من است، یا طبق ترند روز یا فشار اطرافیان به من تحمیل شده است؟
- آیا در مسیر رسیدن به این هدف، موجب رنجش، آزار و دلخوری بی‌دلیل افراد بی‌گناه خواهم شد؟
- آیا حاضرم (و ارزشش را دارد) که کارها و وظایف فعلی‌ام را برای رسیدن به این هدف متوقف کنم؟
برای جلوگیری از شکست در هدف گذاری، موارد زیر را در نظر داشته باشید:
- اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت تعیین کنید،
- اهداف خود را بنویسید و در معرض دیدتان بگذارید،
- از روش‌های مناسبی برای هدف گذاری استفاده کنید،
- اهدافی تعیین کنید که شوق و اشتیاق شما را برانگیخته کنند،
- اهداف را بر اساس ارتباط بین آن‌ها مرتب کنید و قدم‌به‌قدم پیش بروید،
- از یک مشاور یا دوست نزدیک بخواهید هوایتان را داشته باشد تا اجازه ندهد ناامید شوید و دست بکشید،
- هنگامی که به یکی از اهدافتان رسیدید، کمی استراحت کنید و به خود پاداش بدهید تا انگیزه کافی برای ادامه مسیر داشته باشید.
- بیشتر بخوانید: اهمال کاری چیست؟
- بیشتر بخوانید: دلایل اهمال کاری
- بیشتر بخوانید: درمان اهمال کاری
انواع روش های هدف گذاری چیست؟
به زبان خیلی‌خیلی ساده، هدف گذاری فرایندی است که با بررسی دقیق خواسته‌ها شروع می‌شود و با تلاش زیاد برای رسیدن به آن‌ها، به پایان می‌رسد؛ اما حالا که فهمیدیم هدف گذاری چیزی فراتر از صرفاً “خواستن” محسوب می‌شود، این “بررسی دقیق خواسته” گره کار خیلی از ما شده است. بیایید به طور خلاصه برایتان توضیح دهم انواع روش‌های هدف گذاری چیست؟
1_ روش SMART
SMART مخفف صفاتی است که یک هدف استاندارد باید داشته باشد:
- Specific: به طور واضح و دقیق تعریف شده باشد،
- Measurable: روند رسیدن به آن‌ها و پیشرفت قابل‌اندازه‌گیری باشد،
- Achievable: اهداف باتوجه‌به شرایط و توانایی‌های شما قابل‌دستیابی باشند،
- Relevant: ارتباط مشخصی با خواسته اصلی شما داشته باشد،
- Time-bound: بازه زمانی مشخصی برای رسیدن به آن در نظر گرفته شود،
2_ چارچوب OKRs
این عبارت، مخفف Objectives and Key Results است که به زبان ساده، چنین معنایی دارد:
هنگام هدف گذاری، شما باید یک هدف اولیه (هر چیزی که به ذهنتان می‌آید) را تعریف کنید و سپس نتایج خاص و قابل‌اندازه‌گیری برایش در نظر بگیرید که بتوان به‌واسطه آن‌ها، شکست یا موفقیت شما در دستیابی به آن هدف را سنجید.
به‌عنوان‌مثال، هدف کلی شما افزایش 50 درصدی درآمد خود تا 3 ماه آینده است. اگر بخواهید به این هدف برسید، پس باید حداقل 100 مشتری جدید برای کسب‌وکارتان دست و پا کنید یا نرخ حفظ مشتری خود را تا 10 درصد بالا ببرید. این همان نتایج خاص و قابل‌اندازه‌گیری است؛ یعنی اگر شما نتوانید 100 مشتری جدید کسب کنید، به هدفتان که افزایش 50 درصدی درآمد در عرض 3 ماه بود، نخواهید رسید.
- بیشتر بخوانید: تنبلی در درس خواندن
- بیشتر بخوانید: تنبلی در نوجوانان
- بیشتر بخوانید: علائم بیش فعالی در نوجوانان چیست؟
- بیشتر بخوانید: راهنمای جامع بهبود تمرکز
3_ تکنیک One Word Goal
برخلاف بسیاری از روندهای هدف گذاری که بر تعیین اهداف کاملاً مشخص و دقیق تأکید دارند، تکنیک One Word Goal از شما می‌خواهد هدفتان را در یک کلمه تعریف کنید. در این صورت، هدف شما
- ساده و آسان می‌شود،
- به‌راحتی به‌خاطر سپرده می‌شود،
- جای زیادی برای مانور دارد و تقریباً با انجام هر کاری در آن حوزه، قدمی به سمت هدف برمی‌دارید.
به‌عنوان‌مثال، فرض کنید هدفتان “سلامت” است. در این یک کلمه، ما مشخص نکردیم که شما باید چند ساعت ورزش کنید، چقدر وزن کم یا زیاد کنید، چه عاداتی را به روتینتان اضافه کنید یا رژیم مشخصی رعایت کنید؛ بلکه شما می‌توانید با انجام هر کدام از این کارها در هر سطحی، در مسیر هدفتان قدم بردارید.
4_ نظریه هدف گذاری لاک
در این نظریه، 5 اصل برای تعیین یک هدف موثر و مناسب وجود دارد:
- شرح دقیق و واضح هدف
- پیش‌بینی تمام موانع و چالش‌های احتمالی و تدوین استراتژی‌هایی برای روبه‌رویی با آن‌ها
- تعهد بالای فرد به هدف
- ارائه بازخورد و نوشتن گزارش‌های منظم درمورد روند انجام کار و میزان پیشرفت
- بررسی میزان پیچیدگی مسیر رسیدن به هدف
5_ روش B.H.A.G.
این روش با تشویق فرد به تعیین اهداف بلندپروازانه، قصد دارد او را از پیله‌اش در بیاورد و تکانی اساسی به او بدهد. روش B.H.A.G. به شما جرئت می‌دهد دوردست‌ترین اهدافتان را به‌گونه‌ای بررسی کنید که انگار قرار است همین فردا استارتش را بزنید!
به‌عنوان‌مثال، تصور کنید یک کارآفرین هستید که رؤیای ایجاد کسب‌وکار جدیدی به بزرگی آمازون یا گوگل را در سر دارید. پس بیایید و هدفتان را با این عنوان بنویسید: ساخت یک شرکت میلیارددلاری در یک دهه آینده! این هدف در حال حاضر غیرممکن به نظر می‌رسد، اما می‌تواند شما را به انجام اقدامات جسورانه و نوآورانه ترغیب کند. ضمن آن که در طول زمان، این هدف کم‌کم تغییر میکند و شکل قابل‌دسترس‌تری به خود می‌گیرد.
پاسخ به سؤال انواع روش‌های هدف گذاری چیست؟ از آن پاسخ‌های مفصلی است که خودش چند مقاله جدا می‌طلبد؛ بنابراین، در ادامه به نام تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم. شما می‌توانید با بررسی سایر مقاله‌های ما، توضیحات دقیق‌تر هر کدام را مطالعه کنید:
- هدف گذاری به روش GSM
- هدف گذاری به روشS.Q.
- هدف گذاری به روش HARD
- هدف گذاری به روش O.O.P.
- Strategy Map یا نقشه استراتژی
- Tiered Goals Framework یا اهداف پلکانی
- Goals Pyramid Framework یا هرم اهداف
- Balanced Scorecard یا کارت امتیازی متوازن
- Backward Goal Framework یا برنامه‌ریزی معکوس
- The Golden Circle Framework یا دایره طلایی سینک
کلام آخر
در پاسخ به سؤال هدف گذاری چیست؟ باید بگویم هدف گذاری (متدها و روش‌های رسیدن به اهداف) ابزار قدرتمندی است که می‌تواند کیفیت کلی زندگی شما را ازاین‌رو به آن رو کند. اگر فردی هستید که مدام بی‌انگیزه می‌شوید، به دلیل شکست‌های قبلی از تلاش‌کردن بیزارید و در ذهن خود گیر افتاده‌اید، توصیه می‌کنیم هدف گذاری و روش‌های آن را مطالعه کنید.
منابع
