اختلال بیش فعالی-کمبود توجه (ADHD) یک اختلال رشدی عصبی است که با الگوهای ناپایدار رفتاری، مانند بی‌توجهی، بیش‌فعالی و تکانشگری مشخص می‌شود. این اختلال را می‌توان در کودکی تشخیص داد؛ هرچند اغلب در دوران نوجوانی نیز ادامه می‌یابد. اگر به وجود اختلال بیش‌فعالی در فرزند یا یکی از اطرافیان نوجوان خود مشکوک هستید، در ادامه با ما همراه باشید تا با علائم بیش‌فعالی در نوجوانان بیشتر آشنا شوید.
آیا بیش‌فعالی در نوجوانان و کودکان متفاوت است؟
بروز علائم بیش‌فعالی در کودکان و نوجوانان تفاوت‌هایی با یکدیگر دارد. برخی از این تفاوت‌ها عبارتند از:
- در کودکان، علائم بیش‌فعالی اغلب واضح تر و آشکارتر است. کودکان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است در کلاس درس یا در خانه دچار مشکلاتی مانند عدم تمرکز، پرحرفی، بی‌قراری و بی‌نظمی شوند. این علائم اغلب برای معلمان، والدین و سایر بزرگسالان قابل مشاهده است.
- در نوجوانان، علائم بیش‌فعالی ممکن است پیچیده تر بوده و کمتر قابل تشخیص باشد. نوجوانان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است دچار مشکلاتی مانند افت تحصیلی، رفتارهای پرخطر، مشکلات ارتباطی و سوءمصرف مواد شوند. این علائم برای بزرگسالان کمتر قابل مشاهده است.
- در کودکان، علائم بیش‌فعالی اغلب با رشد و بلوغ کاهش می‌یابد. در حدود 50 درصد از کودکان مبتلا به بیش‌فعالی، از علائم این اختلال در دوران نوجوانی کاسته می‌شود. با این حال، در حدود 50 درصد از نوجوانان مبتلا به بیش‌فعالی، علائم این اختلال در بزرگسالی نیز ادامه می‌یابد.
در ادامه به برخی از تفاوت‌های خاص علائم بیش‌فعالی موجود در بین کودکان و نوجوانان اشاره کرده‌ایم:
علائم کم‌توجهی
- کودکان: حواس‌پرتی، فراموشکاری، بی‌نظمی، دشواری در پیروی از دستورالعمل‌ها، دشواری در انجام تکالیف، دشواری در گوش دادن به دیگران
- نوجوانان: افت تحصیلی، غیبت مکرر، مشکلات رفتاری، طرد شدن از سوی همسالان
علائم بیش‌فعالی و تکانشگری
- کودکان: بی‌قراری و ناآرامی، پرحرفی، عدم توانایی در نشستن و آرام ماندن، دشواری در رعایت نوبت، رفتارهای تکانشی و بدون فکر، دشواری در کنترل احساسات
- نوجوانان: رفتارهای پرخطر، مشکلات ارتباطی، سوءمصرف مواد
- بیشتر بخوانید: تست ADHD
در صورت مشاهده علائم بیش‌فعالی در کودک یا نوجوان خود، مهم است که با یک متخصص بهداشت روان مشورت کنید تا تشخیص و درمان مناسب را دریافت کنید.
بیشتر بخوانید:
- مدت زمان درمان بیش فعالی چقدر است؟
- بازی درمانی بیش فعالی
- نقش تغذیه در بیش فعالی تا چه حد است؟
- تأثیرات بیش فعالی و تأخیر کلامی در زندگی
علائم بیش‌فعالی نوجوانان چیست؟
علائم بیش‌فعالی در نوجوانان را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد که در ادامه به آنها می‌پردازیم:
علائم کم‌توجهی
- حواس‌پرتی و عدم تمرکز: نوجوانان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است در تمرکز بر روی یک کار یا فعالیت خاص مشکل داشته باشند. آنها ممکن است به راحتی حواسشان پرت شود و نتوانند توجه خود را حفظ کنند.
- فراموشکاری: نوجوانان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است در به خاطر سپردن اطلاعات یا انجام کارهای روزمره مشکل داشته باشند. آنها اغلب فراموش می‌کنند که تکالیف خود را انجام دهند یا اینکه قرار ملاقات‌های خود را به خاطر نمی‌سپارند.
- بی‌نظمی و شلخته بودن: نوجوانان مبتلا به بیش‌فعالی در سازماندهی و نگهداری وسایل خود با مشکل مواجه می‌شوند. آنها معمولا اتاق خود را مرتب نگه نمی‌دارند یا وسایل خود را گم می‌کنند.
- دشواری در پیروی از دستورالعمل‌ها: نوجوانان مبتلا به بیش‌فعالی در پیروی از دستورالعمل‌ها یا تکمیل تکالیف به‌موقع مشکل دارند. آنها اغلب به راحتی از مسیر خود منحرف می‌شوند یا از قوانین پیروی نمی‌کنند.
- دشواری در انجام تکالیف: نوجوانان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است در شروع یا تکمیل تکالیف مشکل داشته باشند و احتمالا برای شروع کار انگیزه نداشته یا در حین کار حواسشان پرت می‌شود.
- دشواری در گوش دادن به دیگران: نوجوانان مبتلا به بیش‌فعالی در گوش دادن به صحبت‌های دیگران مشکل دارند. آنها مکررا صحبت دیگران را قطع می‌کنند یا حواسشان به صحبت‌های شما نیست.
علائم بیش‌فعالی و تکانشگری
- بی‌قراری و ناآرامی: نوجوانان مبتلا به بیش‌فعالی در بیشتر مواقع احساس بی‌قراری و ناآرامی می‌کنند. آنها ممکن است دائما در حال حرکت باشند و نتوانند آرام بگیرند.
- پرحرفی: نوجوانان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است پرحرف باشند و دائما صحبت کنند. آنها در مکالمات دیگران دخالت می‌کنند یا قبل از اینکه نوبتشان شود، حرف می‌زنند.
- عدم توانایی در نشستن و آرام ماندن: نوجوانان مبتلا به بیش‌فعالی نمی‌توانند برای مدت طولانی در یک مکان بنشینند. آنها در کلاس درس یا در طول جلسات بی‌قرار بوده و دائما جابه جا می‌شوند.
- دشواری در رعایت نوبت: نوجوانان مبتلا به بیش‌فعالی در رعایت نوبت مشکل دارند. آنها معمولا قبل از اینکه نوبتشان شود، صحبت می‌کنند یا از صف خارج می‌شوند.
- رفتارهای تکانشی و بدون فکر: نوجوانان مبتلا به بیش‌فعالی رفتارهای تکانشی و بدون فکر دارند. آنها ممکن است بدون فکر عمل کنند و در نتیجه خود یا دیگران را در معرض خطر قرار دهند.
- دشواری در کنترل احساسات: نوجوانان مبتلا به بیش‌فعالی اغلب در کنترل احساسات خود مشکل دارند. آنها به راحتی عصبانی، غمگین یا ناامید می‌شوند.
علائم بیش‌فعالی در نوجوانان معمولا در محیط‌های مختلف، متفاوت است؛ به عنوان مثال، یک نوجوان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است در مدرسه رفتارهای تکانشی بیشتر و در خانه رفتارهای بیش‌فعالی بیشتری داشته باشد.
علائم بیش‌فعالی در نوجوانان در مدرسه و خانه، بر روی روابط اجتماعی‌شان تاثیر منفی می‌گذارد. نوجوانان مبتلا به بیش‌فعالی اغلب در مدرسه دچار مشکلاتی مانند افت تحصیلی، غیبت مکرر، مشکلات رفتاری و طرد شدن از سوی همسالان می‌شوند. در ضمن در خانه نیز با مشکلاتی مانند فراموش کردن تکالیف، بی‌نظمی و شلختگی و مشکلات ارتباطی با والدین روبه‌رو می‌شوند.
بیشتر بخوانید:
چگونه بیش‌فعالی نوجوانان را تشخیص دهیم؟
تشخیص بیش‌فعالی در نوجوانان باید توسط یک متخصص بهداشت روان انجام شود. برای تشخیص این اختلال، پزشک یا روانشناس باید علائم نوجوان را ارزیابی کرده و بررسی کند که آیا این علائم در دو یا چند محیط مختلف، مثلا مدرسه و خانه، و در طول حداقل شش ماه گذشته وجود داشته‌اند یا خیر.
در ارزیابی نوجوانان مبتلا به بیش‌فعالی، پزشک یا روانشناس از روش های زیر استفاده می‌کند:
- مصاحبه با والدین و معلمان نوجوان: والدین و معلمان نوجوان می‌توانند اطلاعاتی در مورد رفتار نوجوان در محیط‌های مختلف ارائه دهند.
- بررسی سوابق پزشکی نوجوان: بررسی سوابق پزشکی نوجوان به رد سایر اختلالات پزشکی که علائم مشابه بیش‌فعالی دارند، کمک می‌کند.
- تست‌های روانشناسی: تست‌های روانشناسی به ارزیابی علائم نوجوان کمک می‌کنند.
- صحبت با نوجوان: یکی دیگر از روش‌ها این است که پزشک با نوجوان خود در مورد احساسات و تجربیاتش صحبت کند.
حتما باید به این نکته توجه داشته باشید که آیا نوجوان شما علائم بیش‌فعالی را در محیط‌های مختلف نشان می‌دهد یا صرفا در محیط‌های خاصی به این شکل رفتار می‌کند. این موضوع در تشخیص بیش‌فعالی نقش مهمی دارد.
کلام آخر
بیش‌فعالی در نوجوانان یک اختلال رفتاری است که اغلب بر روی زندگی آنها تاثیر منفی می‌گذارد؛ اما تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند به نوجوانان مبتلا کمک کند تا عملکرد بهتری در مدرسه، خانه و روابط اجتماعی خود داشته باشند. درمان بیش‌فعالی در نوجوانان شامل ترکیبی از دارو و رفتاردرمانی است. داروهای محرک مانند متیل فنیدیت یا همان ریتالین به بهبود تمرکز و کاهش تکانشگری نوجوان کمک می‌کنند. درمان رفتاری نیز به آنها کمک می‌کند تا مهارت‌های خودتنظیمی و مدیریت رفتار را بیاموزند.
منابع:
