اختلال اضطراب جدایی یکی از انواع اختلالات اضطرابی است که ناشی از اضطراب شخص برای جدایی از عزیزان و نزدیکان می‌شود. این اختلال به نگرانی‌های فراتر از حد معمول در مورد عزیزان اشاره دارد و در زندگی روزمره مشکلاتی به‌وجود می‌آورد.
اختلال اضطراب جدایی حداقل 6 ماه در بزرگسالان و 4 ماه در کودکان ادامه دارد و نه‌تنها برای فرد مضطرب، بلکه برای اطرافیان او هم ناراحتی ایجاد می‌کند. ما در این مقاله می‌خواهیم درباره این اختلال و ویژگی‌های آن صحبت کنیم.
اختلال اضطراب جدایی چیست؟
یکی از انواع اختلالات ذهنی، اختلال اضطراب جدایی است که سلامت کودکان و بزرگسالان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این اختلال باعث می‌شود تا فرد هنگام جدایی از عزیزان یا نزدیکان احساس ترس و اضطراب مفرط کند. این دلبستگی در کودکان معمولاً نسبتاً به والدین رخ می‌دهد، اما می‌تواند مربوط به هر کس دیگری هم مثل پدر بزرگ، مادر بزرگ یا سایر نزدیکان باشد. اضطراب جدایی در بزرگسالان در رابطه با فرزندان، شریک عاطفی یا دیگر نزدیکان اتفاق می‌افتد.
شاید شما هم نمونه‌هایی از نشانه‌های اختلال اضطرابی را در کودکان تازه متولد‌شده و در زمان جداشدن از مادر مشاهده کرده‌اید. این اضطراب در مراحل رشد نوزاد طبیعی است و معمولاً تا 3 سالگی ادامه دارد؛ البته برخی از کودکان این اختلال را در سنین بالاتر هم تجربه می‌کنند که در این زمان پزشکان معمولاً اختلال اضطراب جدایی را در آنها تشخیص می‌دهند.
اختلال اضطراب جدایی تأثیرات نامطلوبی روی زندگی می‌گذارد؛ مثلاً کودکان از رفتن به مدرسه امتناع می‌کنند یا به خوبی روی کارها متمرکز نمی‌شوند. اگر فکر می‌کنید شما یا یکی از نزدیکان خود به این اختلال مبتلا هستید، باید هر چه سریعتر از یک روان‌درمانگر کمک بگیرید. روان‌درمانگر‌ها با شما یا شخص موردنظر صحبت و در صورت نیاز دوره‌های درمانی یا دارو تجویز می‌کنند.
نشانه‌های اختلال اضطراب جدایی معمولاً از سنین پیش‌دبستانی بیشتر آشکار می‌شوند. این اختلال گاهی به‌قدری شدید است که منجر به حملات پانیک در کودک می‌شود.
اختلال اضطراب جدایی چقدر شایع است؟
به گزارش وب‌سایت Clevelandclinic، از هر 100 نفر در گروه سنی زیر 12 سال، 4 نفر به این اختلال مبتلا می‌شوند. این اختلال حدود 1 تا 2 درصد از بزرگسالان را در جامعه ایالات متحده تحت تأثیر قرار می‌دهد، یعنی از هر 50 نفر بزرگسال، 1 نفر به اختلال اضطراب جدایی مبتلا است.
بیشتر بخوانید:
علائم اختلال اضطراب جدایی در کودکان چیست؟
علائم اختلال اضطراب جدایی بر اساس سن کودک متفاوت است؛ مثلاً کودک در سن پیش‌دبستانی توانایی بیان احساسات خود را در قالب کلمات ندارد اما کودکان با سن بالاتر ممکن است بتوانند کابوس‌ها و ترس‌های خود را به‌طور کامل بیان کند.
اگر علی‌رغم اعتراض فرزندتان از او جدا می‌شوید، شاید او نسبت به مسائل مختلف غمگین و بی‌علاقه شود. کودکان در صورت جدایی از والدین در هنگام انجام تکالیف مدرسه دچار مشکل می‌شوند یا به تعامل با هم سن و سال‌های خود علاقه‌ای نشان نمی‌دهند؛ معلم‌ها این رفتار‌ها را به وضوح در مدرسه می‌بینند.
اگر فقط برای چند روز از خانه دور باشید، کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی به شدت دلتنگ می‌شوند و تا زمان ملاقات دوباره احساسات نامطلوبی را تجربه می‌کنند. کودکان مبتلا به این اختلال شاید نسبت به هر کسی که بخواهد آنها را از شما دور کند، احساساتی مثل خشم و پرخاشگری نشان دهند.
به طور کلی موارد زیر می‌تواند نشانه‌ای از وجود اختلال اضطراب جدایی در کودکان باشد و اگر این علائم شدید باشد و مدام تکرار شود، نیاز به بررسی توسط متخصص دارد:
- وابستگی زیاد به والدین
- گریه شدید
- امتناع از انجام کارها به تنهایی
- بیماری جسمی، مانند سردرد یا استفراغ
- عصبانیت‌های خشن و عاطفی
- امتناع از رفتن به مدرسه
- عملکرد ضعیف در مدرسه
- عدم برقراری ارتباط سالم با کودکان دیگر
- امتناع از تنها خوابیدن
- کابوس‌های مختلف
علائم اختلال اضطراب جدایی در بزرگسالان چیست؟
وقتی کسی را عمیقاً دوست دارید، برای او نگران هستید؛ اما اختلال اضطراب جدایی فراتر از نگرانی‌های عادی است. این نوع اختلال می‌تواند در کار یا سبک زندگی تداخل ایجاد کند؛ مثلاً برای ماندن در کنار عزیزانتان کار را متوقف می‌کنید یا دائماً در حال پیام‌دادن و تماس‌گرفتن با طرف مقابل هستید تا مطمئن شوید که مشکلی ندارد.
شاید خود فرد متوجه این نوع اختلال نباشد، اما وقتی دیگران از پیگیری‌ها و بررسی‌های مداوم او خسته می‌شوند، تازه متوجه نگرانی بیش‌ازاندازه خود می‌شود. اختلال اضطراب جدایی می‌تواند در بزرگسالان خودش را با علائم زیر نشان دهد:
- زمانی که از شریک عاطفی خود جدا هستید یا پیش‌بینی می‌کنید که به زودی ممکن است جدا شوید، ناراحت می‌شوید.
- نگرانی‌های بی‌مورد درباره بروز اتفاقات بد برای عزیزان مثل مرگ یا مریضی دارید.
- نگرانی‌های بی‌مورد برای گم‌شدن یا ربوده‌شدن عزیزان در زمان بیرون رفتن دارید.
- به‌دلیل ترس از جدایی معمولاً به مدرسه یا محل کار نمی‌روید.
- از تنها ماندن در خانه بدون شخص موردنظر می‌ترسید.
- از خوابیدن بدون شریک عاطفی خود می‌ترسید و حتماً باید کنار او بخوابید.
- به‌طور مداوم کابوس‌هایی درباره جدایی از عزیزان می‌بینید؛ این کابوس‌ها می‌توانند مثل آتش‌سوزی یا قتل باشند.
- دچار علائم فیزیکی مختلف از جمله سردرد، معده‌درد، استفراغ یا حالت تهوع می‌شوید. این علائم خود را در نوجوانان و بزرگسالان شبیه به تپش قلب یا سرگیجه نشان می‌دهند.
بیشتر بخوانید:
دلیل اختلال اضطراب جدایی چیست؟
به نقل از وب‌سایت Clevelandclinic، محقق‌ها هنوز به نتیجه درستی در زمینه منشاء این اختلال نرسیده‌اند؛ اما احتمال می‌دهند که به‌واسطه ژنتیک و محیط ایجاد می‌شود؛ مثلاً شاید فردی با یک جهش ژنتیکی به دنیا بیاید که روی نحوه عملکرد برخی مواد شیمیایی در مغز او تأثیر می‌گذارد.
البته ژنتیک به تنهایی برای این اختلال کافی نیست و احتمالاً عوامل محیطی مثل یک تغییر بزرگ یا تجربه‌های نامطلوب دوران کودکی در آن نقش دارند. این عوامل می‌توانند باعث تغییرات اپی‌ژنتیک شوند و روی مواد شیمیایی ژن‌ها تأثیر بگذارند.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به اختلال اضطراب جدایی هستند؟
عوامل خطر برای ابتلا به اختلال اضطراب جدایی در کودکان:
- تجربه از دست دادن یکی از نزدیکان
- قرارگرفتن در شرایط استرس‌زا مثل طلاق والدین
- تغییر مدرسه یا نقل مکان به شهر یا محله‌ای جدید
- سابقه اختلالات اضطرابی در خانواده بیولوژیکی
- شخصیت‌های خجالتی و ترسو
- والدین بیش‌از‌حد محافظت‌کننده
- فقدان تعامل مناسب والدین
- مشکلات در تعامل با با کودکان هم سن و سال
عوامل خطر برای ابتلا به اختلال اضطراب جدایی در بزرگسالان:
- مبتلاشدن یکی از عزیزان به بیماری
- ایجاد تغییرات بزرگ مثل پدر و مادرشدن یا ورود به یک رابطه عاطفی
- بروز اختلال اضطرابی جدایی در دوران کودکی
- وضعیت اجتماعی و اقتصادی پایین
- تشخیص سایر اختلالات اضطرابی در فرد
بیشتر بخوانید:
-
- آموزش مدیریت استرس با بیش از 70 تکنیک مقابله با استرس
- تفاوت اهمال کاری و تنبلی
- علائم بیش فعالی در نوجوانان
عوارض اختلال اضطراب جدایی چیست؟
یکی از مهمترین عوارض اختلال اضطراب جدایی، مختل‌کردن زندگی و سخت‌شدن انجام کار‌های روزمره است. این عوارض در کودکان و بزرگسالان فرق می‌کند.
عوارض اختلال اضطراب جدایی برای کودکان:
- عدم تمرکز در انجام تکالیف مدرسه و عقب‌افتادن از کلاس‌های درسی
- مشکل در برقراری ارتباط با هم سن و سال‌ها یا شرکت در گردهمایی‌های اجتماعی
- از دست دادن فرصت‌های یادگیری یا کسب مهارت‌های اجتماعی
عوارض اختلال اضطراب جدایی برای بزرگسالان:
- عدم وجود تمرکز روی انجام مسئولیت‌ها یا کار‌های دیگر
- ایجاد تعارض در ارتباط با دیگران به‌خصوص شریک عاطفی
- از دست دادن فرصت‌ها برای فعالیت‌های مهم
تشخیص اختلال اضطراب جدایی چگونه است؟
تشخیص اختلال اضطراب جدایی در کودکان و بزرگسالان متفاوت است. روان درمانگر‌ها معمولاً برای بزرگتر‌ها در مورد علائم صحبت می‌کنند و از آنها می‌خواهند تا به یک پرسشنامه پاسخ دهند. پاسخ‌های مراجعه‌کننده می‌تواند به روان‌درمانگر در تشخیص این عارضه کمک کند.
روان‌درمانگر برای تشخیص اختلال در کودکان ابتدا با والدین یا مراقبین آنها صحبت می‌کند. پزشک از شما یا فرزندتان می‌خواهد که یک پرسشنامه را هم تکمیل کنید؛ در اغلب اوقات پزشک به‌صورت شفاهی سؤال‌هایی را می‌پرسد تا از وضعیت سلامت روان کودک مطلع شود.
بعد از گذراندن دوره‌های تشخیص و تکمیل پرسشنامه، روان‌درمانگر در صورت اختلال به این عارضه دوره‌های درمانی را تجویز می‌کند تا طی آنها بتوانید اضطراب را کاهش دهید.
معیار‌های روان درمانگر‌ها برای تشخیص اختلال اضطراب جدایی عبارتند از:
- داشتن حداقل 3 نشانه از علائم اختلال
- پایدار‌بودن علائم برای حداقل 4 هفته در کودکان و 6 هفته در بزرگسالان
- ایجاد ناراحتی‌های شدید یا اختلال در عملکرد در محل کار یا زندگی شخصی
روان‌درمانگر‌ها در گذشته فکر می‌کردند که این اختلال در بزرگسالان فقط مربوط به کسانی است تجربه آن را در کودکی داشته‌اند؛ اما با طبقه‌بندی به‌عنوان یک اختلال اضطرابی متوجه شدند که امکان بروز این عارضه برای اولین بار در بزرگسالان وجود دارد.
تشخیص بیماری های همراه با اختلال اضطرابی جدایی
پزشکان ممکن است طی مراحل تشخیص متوجه شوند که شما درگیر یک یا چند اختلال دیگر هستید، اما علائم اختلالات باعث هم‌پوشانی یکدیگر شده‌اند؛ مثلاً کودک مبتلا به اختلال اضطراب جدایی می‌تواند در حال دست و پنجه نرم‌کردن با اختلال اضطراب فراگیر یا یک فوبیای خاص باشد.
اگر به‌عنوان بزرگسال برای تشخیص این عارضه به روان‌درمانگر مراجعه می‌کنید، شاید درگیر این اختلالات و بیماری‌ها هم باشید:
- آگورافوبیا
- اختلال اضطراب فراگیر.
- اختلال وسواس اجباری (OCD).
- اختلال هراس.
- اختلالات شخصیت.
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD).
- اختلال اضطراب اجتماعی.
- فوبیای خاص
- افسردگی
روان‌درمانگر‌ها می‌توانند با شناسایی بیماری‌های همراه از روش‌های درمانی منحصر‌به‌فرد برای هر یک از مراجعه‌کننده‌ها استفاده کنند؛ مثلاً شاید برای یک مراجعه‌کننده جلسه‌های روانشناسی به‌همراه دارودرمانی تجویز شود.
تأثیرات فرهنگی در تشخیص اختلال اضطراب جدایی
روان‌درمانگر‌ها در تشخیص اختلال اضطراب جدایی نباید تأثیرات فرهنگی را نادیده بگیرند. در برخی فرهنگ‌ها وابستگی‌های متقابل بین افراد وجود دارد، بنابراین اعضای خانواده به یکدیگر نزدیک‌اند و بیشتر از سایر فرهنگ‌ها به هم متکی هستند. نام این وابستگی متقابل اختلال اضطراب جدایی نیست و روان‌درمانگر این تفاوت را باید در حین فرآیند تشخیص در نظر بگیرد.
نحوه درمان اختلال اضطراب جدایی چگونه است؟
پزشک‌ها در مرحله اول برای درمان این عارضه جلسه‌های روان درمانی را تجویز می‌کنند. در اینجا متخصص درمان شناختی رفتاری (CBT) به فرد کمک می‌کند تا متوجه تاثیر افکار بر اعمال شود.
انواع روش‌های روان‌درمانی دیگر عبارتند از:
- رفتار درمانی دیالکتیکی (این نوع درمان به مراجعه کمک می‌کند تا آنچه را که وجود دارد، بپذیرد و از آن استقبال کند.)
- خانواده‌درمانی (این درمان باعث بهبود روابط بین اعضای خانواده می‌شود.)
اگر مراحل روان‌درمانی نتیجه‌بخش نباشند، پزشک دارو تجویز می‌کند. پزشک با بررسی‌های دقیق نوع دارو، میزان مصرف و زمان مصرف آن را تشخیص می‌دهد.
انواع دارو‌ها برای درمان اختلال اضطراب جدایی شامل این موارد می‌شوند:
- فلوکستین (Prozac®).
- سرترالین (Zoloft®).
- پاروکستین (Paxil®، Pexeva®).
- بازجذب سروتونین (SSRIs)
دارو‌ها باید توسط پزشک تجویز شوند و استفاده آنها بدون توصیه پزشک ممنوع است. در هنگام مصرف دارو‌ها باید درباره عوارض احتمالی آنها از جمله بی‌خوابی، استفراغ یا تغییر در اشتهاء بدانید.
در برخی موارد مصرف SSRIs می‌تواند باعث خطر افزایش افکار خودکشی در کودکان شود. در این شرایط روان‌درمانگر کودک را زیر نظر می‌گیرد تا نشانه‌های افکار خودکشی را در او شناسایی کند. روان‌درمانگر‌ها در صورت وجود افکار خودکشی از شما می‌خواهند تا در ماه اول یک روز در هر هفته و در ماه دوم به صورت یک هفته در میان به مطب مراجعه کنید تا روند درمان تکمیل شود.
قبل از شروع مصرف دارو توسط کودک حتماً تمام نگرانی‌های خود را با پزشک در میان بگذارید و سؤالات خود را از او بپرسید تا جای هیچ شک و تردیدی وجود نداشته باشد.
پزشکان برای درمان بزرگسالان دارو‌های ضدافسردگی مثل SSRI یا دارو‌های ضداضطراب مثل بنزودیازپین را تجویز می‌کنند. روان‌درمانگر موظف است درباره عوارض این دارو‌ها مثل خطر افزایش افکار خودکشی در صورت مصرف SSIRها توضیح دهد.
مراحل درمان اختلال اضطراب در کودکان چگونه است؟
کودکانی که تحت روان‌درمانی و دارودرمانی قرار می‌گیرند، به بهبودی خوبی (به ویژه در مراحل اولیه) می‌رسند. آنها می‌توانند طی این روند به مدرسه بروند، دوست‌های جدید پیدا کنند یا به تدریج یاد بگیرند که مستقل باشند. برخی از کودکان فقط به کمی تلنگر نیاز دارند تا به استقلالی که برای آنها بسیار مهم است، برسند. زمانی که کودکان از شرکت در دوره‌های روان‌درمانی و دارودرمانی نتیجه بگیرند، دنیا را پر از فرصت‌های عالی (حتی در صورت نبود شما) می‌بینند.
اولین قدم در مراحل درمانی کودکان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی شرکت در جلسه‌های روان‌درمانی است. بعد از گذراندن این دوره و نرسیدن به نتیجه، پزشک دوره‌های دارودرمانی را تجویز می‌کند.
اگر روان‌درمانی یا دارودرمانی انجام نشود، کودکان ممکن است همچنان اختلالاتی در زندگی مثل مشکلاتی برای رفتن به مدرسه داشته باشند. آنها همچنین در برابر شرایط مستلزم تغییر یا خطر هیچ واکنشی از خود نشان نمی‌دهند و فرصت‌های یادگیری را نادیده می‌گیرند. این کودکان همچنین در معرض بیماری‌هایی از جمله آگورافوبیا یا اختلال هراس قرار دارند.
نقش خانواده در درمان اختلال اضطراب کودکان
خانواده در طی مراحل درمان اختلال اضطراب در کودکان نقش پررنگی دارند. شما باید به‌عنوان خانواده کودک به این نکته‌ها توجه کنید:
- قبل از ترک کودک به او اطمینان دهید که دوباره شما را می‌بیند.
- با صبر و حوصله به اضطراب کودک پاسخ دهید.
- به هیچ عنوان واکنش‌های رفتاری کودک بر اثر این اختلال را مسخره نکنید.
- کودک را برای داشتن این اختلال سرزنش نکنید.
- خونسرد و دلسوز باشید.
- به کودکان نوپا محبت و توجه زیاد نشان دهید تا احساس امنیت بیشتری کنند.
- جدایی‌های کوتاه‌مدت را تمرین کنید.
- به هیچ عنوان مخفیانه از کودک دور نشوید، چون در درازمدت دشواری‌های بیشتری ایجاد می‌کند.
مراحل درمان اختلال اضطراب در بزرگسالان چگونه است؟
پاسخ مراجعه‌کننده‌ها به‌روش‌های درمانی اختلال اضطراب جدایی متفاوت است؛ مثلاً در برخی موارد صرفاً جلسه‌های روان‌درمانی اختلال را درمان می‌کنند، اما در شرایط جدی‌تر پزشک باید حتماً برای شخص دارو تجویز کند.
پیش‌بینی اینکه بعد از گذراندن مراحل درمانی طی یک یا چند ماه آینده چه احساسی دارید، دشوار است؛ اما همکاری جدی با پزشک به شما کمک می‌کند تا شانس بیشتری برای درمان و کنترل افکار داشته باشید. شما باید حتماً از برنامه درمانی تجویزشده توسط پزشک پیروی کرده و در تمام جلسات درمانی حضور پیدا کنید.
چه زمانی برای درمان اختلال اضطرابی جدایی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر در خود یا فرزندتان علائم جدی اختلال اضطراب جدایی را می‌بینید، باید هر چه سریعتر به یک روان‌درمانگر حرفه‌ای مراجعه کنید.
در صورت مصرف دارو و بروز این اختلالات سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید:
- عوارض جانبی جدید
- تغییرات رفتاری
- عدم بهبودی یا بدتر‌شدن شرایط
- ایجاد افکار خودکشی
آیا اختلال اضطراب جدایی قابل پیشگیری است؟
متأسفانه تا به امروز راه شناخته‌شده‌ای برای پیشگیری از این اختلال وجود ندارد. شما باید به‌عنوان والدین برای حفظ سلامت روان کودک درباره شرایط و احساسات مختلف با او صحبت کنید؛ همچنین باید این اطمینان را به فرزندتان دهید که در هر شرایطی می‌تواند درباره موضوعات مختلف با شما صحبت کند. کودک باید مطمئن شود که در تمام شرایط در کنار او هستید، حتی زمانی که شما را نمی‌بیند!
کلام آخر
اختلال اضطراب جدایی می‌تواند به‌قدری آسیب‌زننده باشد که کیفیت زندگی فرد را کم کند. شما باید به‌عنوان خانواده کودک یا شخص بزرگسال مبتلا به این عارضه در کنار او باشید تا هر چه سریعتر درمان شود. در صورتی که خود شما مبتلا به این اختلال هستید، حتماً از یک روان‌درمانگر حرفه‌ای برای درمان کمک بگیرید.
منابع:
