بسیاری از والدین نوجوانان بیش‌فعال، نگران خدمت سربازی هستند و از خطراتی که ممکن است وجود داشته باشد می‌هراسند. در این مقاله درباره سربازی و ADHD و امکان معافیت صحبت خواهیم کرد تا نحوه اقدام برای آن، پیامدها و چالش‌های این مسیر را بررسی کنیم.
ADHD چیست و چه تاثیراتی بر فرد دارد؟
ADHD (Attention Deficit/HyperActive Disorder) یا اختلال کاستی توجه / تکانه‌گری (نقص توجه/بیش‌فعالی) یک اختلال عصبی رشدی است. اختلالات عصبی رشدی مبنای عصبی دارند و طی فرایند رشد، معمولا در سال‌های اولیه کودکی، بروز پیدا می‌کنند. بنابراین حرف‌های در و همسایه در مورد ساختگی بودن این اختلال را دور بریزید!
عوامل زیادی در شکل‌گیری علائم و نشانه‌های ADHD نقش دارد اما تاثیر ژنتیک و نقص در مدارهای عصبی توجه، بازداری و تصمیم‌گیری تا حد زیادی قابل مشاهده و اندازه‌گیری است. این اختلال‌های بنیادی در مسیرهای عصبی مغز، با دارو و قرص ADHD و همین‌طور تمرین‌های مناسب، قابل‌کنترل است. با این‌همه، ADHD یک بیماری عصبی – رشدی به حساب می‌آید و حداقل تا امروز، درمان قطعی برای آن وجود ندارد.
رفتن به سربازی با ADHD
علائمی که ADHD برای افراد درگیر ایجاد می‌کند، در محیطی مثل سربازی می‌تواند منجر به چالش‌های دشواری شود. اولین موضوعی که توجه هرکسی را در موضوع سربازی و ADHD جلب می‌کند، نامنظم بودن ذهن فرد درگیر و نیاز مبرم سربازی به نظم است. بنابراین می‌توان پیش‌بینی کرد که مشکل اصلی این افراد در پادگان بی‌نظمی خواهد بود.
مشکل نهان دیگری که می‌تواند چالش ایجاد کند، بی‌میلی افراد درگیر با ADHD در انجام دادن فعالیت‌هایی که علاقه‌ای به آنها ندارند است. چالش نهان این نکته در اجبار افراد به وظایف یا کارهای غیرمنطقی و ناسالم است که ریسک ابتلا به افسردگی در سربازی را برای جوانان درگیر با ADHD افزایش می‌دهد.
شرایط معافیت سربازی با ADHD
سازمان نظام وظیفه، به صورت دوره‌ای، اطلاعاتی درباره شکل سنجش سلامت روانی و جسمی داوطلبین اعزام به خدمت منتشر می‌کند. در آخرین نسخه از این اطلاعات (مانند نسخه های قبل)، ADHD به عنوان یک اختلال عصبی، در دسته بیماری‌های اعصاب و روان که منجر به معافیت می‌شود وجود دارد. بنابراین، در صورت تشخیص یا تایید آن توسط پزشک معتمد نظام وظیفه، فرد موردنظر از اعزام به سربازی معاف خواهد شد. (بخش چهارم از دفترچه اعزام به خدمت)
تشخیص ADHD پس از بررسی متخصصین چهار نتیجه می‌تواند داشته باشد:
- عدم تاثیر اختلال بر سلامت روانی و خدمت کامل دو ساله
- معافیت دائم به دلیل تاثیر اختلال بر سلامت روانی و دریافت کارت قرمز معافیت
- معافیت رزمی و تعیین مدت خدمت بر اساس نظر پزشک معتمد
- معافیت موقت از 6 ماه تا یک‌سال برای پیگیری بیشتر درباره شدت اختلال
کارت قرمز سربازی و پیامدهای آن
معافیت سربازی با بیماری اعصاب و روان (بیش‌فعالی در سیستم اداری نظام وظیفه به‌عنوان بیماری اعصاب و روان شناخته می‌شود) به معنای دریافت کارت قرمز معافیت سربازی است. کارت قرمز معافیت به این معناست که فرد، صلاحیت حضور در مکان‌های عمومی را به دلیل عدم توانایی بر کنترل خود ندارد!
افرادی که به هر دلیلی کارت قرمز معافیت سربازی دریافت می‌کنند، به دلیل ناهنجاری اعصاب و روان برخی از حقوق شهروندی را از دست می‌دهند. برای مثال کارت قرمز معافیت سربازی باعث می‌شود تا استخدام فرد در هر شرکت دولتی یا بانک منتفی باشد.
دریافت پاسپورت برای این افراد همراه با محدودیت و شرایط خاصی خواهد بود و حتی دریافت ویزا برای کشورهای خارجی نیز می‌تواند چالش برانگیز باشد. گرفتن گواهینامه برای این افراد ملزوم به شرکت در کلاس و کارگاه‌های سلامت روان خواهد بود و به احتمال زیاد از دریافت گواهینامه آنها جلوگیری خواهد شد. علاوه بر همه این موارد، برخی حقوق اولیه در ازدواج نیز برای این افراد باطل خواهد بود و در مجموع مشکلات زیادی در آینده ایجاد خواهد کرد.
پیامدهای معافیت سربازی با ADHD
قبل از پشیمان شدن از اقدام برای معافیت سربازی با ADHD در نظر داشته باشید که اشکال دیگری از معافیت سربازی و ADHD وجود دارد و صرفا شدت بسیار بالا آن منجر به دریافت کارت قرمز خواهد شد. اکثر افرادی که برای معافیت سربازی با ADHD اقدام می‌کنند، معافیت از رزم یا معافیت موقت دریافت می‌کنند.
معافیت از رزم به دلیل ADHD
معافیت از رزم به معنای عدم درگیر کردن فرد با پروسه‌های جنگی یا خطرناک طی دوره سربازی است. این افراد ممکن است به جای پادگان یا گردان‌های نظامی، در کلانتری مشغول به خدمت شوند و حتی اگر در پادگان باشند، از فعالیت‌های رزمی معاف خواهند بود. مدت‌زمان خدمت این افراد نیز، بنا به تشخیص پزشک معتمد نظام وظیفه می‌تواند کوتاه‌تر از دیگران باشد.
معافیت موقت سربازی و ADHD
معافیت موقت سربازی به دلیل تشخیص ADHD معمولا فقط برای داوطلبانی اجرا می‌شود که تا کنون داروهای خود را مصرف نمی‌کردند یا پزشک متخصص ناکافی بودن داروها را اعلام می‌کند. هدف از معافیت موقت این افراد بررسی تاثیر داروهای جدید یا دوزهای جدید است و طی این مدت 6 ماهه الی یک‌ساله، داوطلب باید به طور منظم به متخصص مشخص شده مراجعه کند تا تاثیر داروها بررسی شود. سپس شورای پزشکی نظام وظیفه مجددا درباره معافیت فرد تصمیم گیری خواهد کرد.
اقدام به معافیت سربازی با ADHD
پروسه دریافت معافیت سربازی با ADHD، نیاز به قدم یا کار خاصی ندارد و صرفا با پرکردن فرم‌های اولیه و ارائه مدارک پزشکی که تمامی افراد باید ارسال کنند، به صورت اتوماتیک جلسه بررسی شکل می‌گیرد. بنابراین مراحل به شکل زیر است:
- مراجعه به دفتر پلیس الکترونیک و اخذ دفترچه اعزام به خدمت
- تکمیل فرم‌های لازم و ذکر کردن ابتلا به ADHD
- ارائه مدارک پزشکی، روانپزشکی و تمامی مدارکی که ابتلای شما را ثابت می‌کند. (حتی کاغذ نوبت پزشک نیز می‌تواند در این مرحله مفید باشد)
- بررسی صحت اطلاعات و پیگیری توسط نظام وظیفه از مراکز درمانی
- فراخوان حضور فرد در مرکز مشخص شده برای معاینه
- تشکیل جلسه تصمیم‌گیری توسط نظام وظیفه
- اعلام نتیجه کمیسیون پزشکی وظیفه عمومی
در صورتی که نتیجه کمیسیون پزشکی مطابق نظر شما نیست، تا مهلت مشخص شده در جوابیه مهلت اعتراض دارید که با مراجعه با پلیس +10 می‌توانید این کار را انجام دهید. توجه داشته باشید که فقط اعتراضاتی که همراه مستندات پزشکی ارائه شده باشد بررسی می‌شوند.
لیست بیماری‌های داخلی مغز و اعصاب که منجر به معافیت می‌شوند
در این جدول عارضه‌های مختلف مغز و اعصاب و نوع معافیت هر کدام را بررسی می‌کنیم:
| نوع عارضه | نوع معافیت |
| اختلالات سلول‌های عصبی | دائم |
| اختلالات تعادلی | دائم |
| میلیت‌ها و سکل آنها | در صورت دید‌بودن معاف دائم |
| انسفالیت‌ها و انسفالوپاتی‌ها | دائم (با رأی شورای پزشکی) |
| صغر عضلانی عضلات بزرگ | در صورت کمتر‌بودن قدرت عضلانی از چهار پنجم معافیت دائم، در غیر این صورت معاف از خدمات رزمی (با رأی شورای پزشکی) |
| پزشکی میوپاتی | دائم |
| اختلالات سیستم اعصاب مرکزی | دائم |
| حرکات غیر طبیعی عضوی | دائم |
| نوروفیبروماتوز‌ها | در صورت شدید‌بودن معاف دائم، در غیر این صورت معاف از خدمات رزمی |
| بیماری مننژیت | در صورت مزمن‌بودن و‌داشتن اختلال عملی و عصبی معافیت دائم |
| تورتیکولی | انحراف 15 تا 25 درجه نسبت به خط قائم بدن معاف از خدمات رزمی و برای انحراف 25 و بیشتر از 25 معافیت دائم |
| هایپوکالمی پریودیک | دائم (در صورت بستری‌شدن در مراکز درمانی نیرو‌های مسلح یا مراکز زیر نظر آنها) |
| میگرن | دائم (در صورت‌داشتن‌وار مغز غیر منظم و ثابت‌شدن اختلالاتی مثل صرع و تشنج) |
چرا سربازی رفتن برای افراد درگیر ADHD خطرناک است؟
با رفتن افراد مبتلا به ADHD به سربازی خطرات زیادی آنها و دیگران را تهدید می‌کنند، مثل:
ناتوانی در تمرکز و بروز مشکلات جدی
افراد مبتلا به ADHD توانایی تمرکز روی یک کار مشخص را ندارند. از آنجا که پادگان‌های نظامی ارتباط مستقیمی با برقراری نظم و امنیت برای جامعه دارند، بنابراین حضور این افراد می‌تواند موجب اختلال و مشکلات جدی شود؛ مثلاً اگر پست مهمی به آنها بسپارند، شاید به‌دلیل کمبود توجه و حواس‌پرتی به‌خوبی از عهده این کار بر نیایند و مشکلات امنیتی جدی به‌وجود آورند.
بی‌انگیزگی در کارها
تمام نظامی‌ها و افراد حاضر در پادگان‌ها باید با دقت و هوشیاری کامل تمامی وظایف سپرده‌شده به آنها را انجام دهند؛ اما این از عهده افراد ADHD به‌خوبی بر نمی‌آید. حتی در صورتی که وظیفه‌ای به آنها سپرده شود،شاید اشتیاقی نسبت به انجام آن نداشته باشند؛ بنابراین برخی کارهای مهم را به‌خوبی انجام نمی‌دهند یا با کیفیت پایین انجام می‌دهند که هر 2 صورت احتمال بروز خطرات جدی برای دیگران وجود دارد.
بروز خطا در وظایف
از جمله مهمترین علائم ADHD در بزرگسالان فراموشی و خستگی است که هر 2 موجب بروز خطا و مشکلات جدی در وظایف محول‌شده می‌شود. اگر در پادگان‌های نظامی به این افراد پست مهمی داده شود، شاید در انجام آن دچار اشتباه شوند و خطرات جدی برای دیگران به بار بیاورند؛ مثلاً شاید کار با اسلحه را فراموش کنند یا به‌دلیل حواس‌پرتی مواد منفجره یا اسلحه‌ها را در حالت آماده به کار قرار دهند.
کلام آخر
سربازی نگرانی همه جوانان است و خانواده‌ها تلاش می‌کنند تا جای ممکن مدت سربازی فرزند خود را کوتاه کنند یا نحوه آن را آسان‌تر کنند. این نگرانی برای خانواده‌های درگیر با ADHD شدیدتر و واقعی‌تر است و خطراتی که سربازی بر ADHD دارد می‌تواند جبران ناپذیر باشد. به همین دلیل، امکان دریافت معافیت دائم، معافیت موقت و معافیت از رزم برای افراد مبتلا وجود دارد که داوطلبان با پیگیری مراحل اعزام و معاینه پزشکی می‌توانند از آن برخوردار شوند.
منابع:
9 پاسخ
من با توجه به اینکه این اختلالو داشتم و تشخیصم داده بودم توسط دکترم توی سن ۱۸ سالگی به محض گرفتن دیپلم دفترچمو پست کردم ۲۱ ماه بدون اضافه خدمت خدمتمو تموم کردم هرچند بماند که توی این مدت فرمانده هامو به خون گریه انداخته بودم تا سربازی تموم بشه????????????در حدی که بچها به فرماندم میگفتن سرهنگ چرا اینو اضاف نمیزنی انقد داره گیج میزنه اونم درجوابش بهشون میگفت عرفان باید زودتر تموم بکنه بره موندش برای کل سیستم نظام خطرناکه????????،خلاصه که یه وقتایی اینجوریم میشه رفت خدمتو تموم کرد منتها من اطلاعاتم درباره ADHD اون زمان صفر بود واسه همین دغدغه ای سرش نداشتم زیاد فقط پدر اون فرمانده های بنده خدامو درآوردم چقدم غصه منو بعد خدمت میخوردن میگفتن این پسره میخواد چیکار بکنه در آینده????
مرسی از اینکه تجربه خودتونو با ما در میان گذاشتین قطعا اگه زودتر با روش های کنترل و درمان آشنا میشدید کمتر اذیت می شدین اما الان هم دیر نیست از حالا هم به فکر باشین خوبه
سلام برای این نوع معافی برای استخدام در اینده مشکل ساز نمیشود
سلام دوست عزیز. چرا مشکل ساز میشه.
مقاله خیلی جالب بود! واقعاً خوب توضیح دادی که ADHD چطور می‌تونه زندگی روزمره رو تحت تأثیر قرار بده. من فکر می‌کنم سربازی برای کسانی که ADHD دارن ممکنه چالش‌های خاص خودش رو داشته باشه، چون ممکنه تمرکز کردن توی شرایط فشار بالا برشون سخت‌تر بشه.
خیلی خوب بود که به موضوع ADHD توی سربازی اشاره کردی. واقعا نمی‌دونستم که چقدر شرایط سربازی می‌تونه برای کسایی که ADHD دارن سخت باشه. اگر بیشتر به این پرداخته بشه که چطور میشه برای این افراد برنامه‌های آموزشی یا پشتیبانی ویژه توی ارتش داشت، خیلی مفید خواهد بود.
مقاله خوبی بود! من خودم تجربه داشتم با کسانی که ADHD دارن و می‌دونم که سربازی می‌تونه براتون یه فشار مضاعف باشه. شاید اگر بیشتر به راه‌حل‌ها و تکنیک‌های کمکی اشاره می‌کردی، مقاله خیلی کاربردی‌تر می‌شد.
خیلی نکات خوبی توی مقاله گفته بودی، ولی فکر می‌کنم میشه بیشتر در مورد این صحبت کنی که چطور میشه چالش‌های روزمره این افراد رو در نظر گرفت و کمکی بهشون کرد. شاید به جای تمرکز زیاد روی مشکلات، بیشتر روی راهکارها و تدابیر تمرکز کنیم.
مقاله عالی بود! خیلی خوب توضیح داده شده که ADHD چطور می‌تونه در موقعیت‌هایی مثل سربازی خودش رو نشون بده. شاید جالب باشه اگر بیشتر در مورد شیوه‌های مدیریت ADHD در شرایط پر استرس یا تیمی توضیح می‌دادی.