استرس همیشه هم بد نیست. به نقل از وبسایت Mentalhealth، 75 تا 90 درصد از مراجعات به مطبهای پزشکی برای بیماریهای مرتبط با استرس است. استرس با 6 علت اصلی مرگومیر در کشور آمریکا ارتباط دارد که عبارت هستند از بیماریهای قلبی، ریوی، سیروز کبدی، سرطان، تصادفات و خودکشی. استرس روی فشار خون بالا، چاقی و اعتیاد به مواد مخدر یا الکل نیز تأثیر دارد.
این آمار نشان میدهد که استرس میتواند بلای خانمانسوز زندگی بسیاری از افراد باشد. برای همین باید راهکارهایی را جهت مدیریت بهتر آن بدانید. استرس خود را در زندگی افراد بهشکلهای مختلفی نشان میدهد که از جمله بهترین راهکارها برای غلبه بر آن عبارت هستند از:
- خواب و بهداشت مناسب
- ذهن آگاهی
- نفس عمیق
- تکنیکهای تنفسی
- یوگا و ورزش
- پرهیز از عوامل استرسزا
ما در این مقاله میخواهیم درباره کاهش استرس و اضطراب در جنبههای مختلف زندگی صحبت کنیم و راهکارهای بیشتری را آموزش دهیم.
نحوه کاهش استرس در جنبههای مختلف زندگی
برای مدیریت استرس ابتدا باید منبع آن را بشناسید. استرس انواع مختلفی دارد و در بخشهای مختلف زندگی به اشکال متنوعی رخ میدهد. در ادامه انواع استرس و تاثیرات آن بر جنبههای مختلف زندگی را بررسی میکنیم:
1_ اضطراب جدایی از والدین
اختلال اضطراب جدایی از والدین یکی از انواع استرس است. این اضطراب 6 ماه در بزرگسالان و 4 ماه در کودکان ادامه دارد.
اضطراب جدایی از دوران نوزادی تا 3 سالگی طبیعی است؛ اما اگر بیشتر باشد، باید به فکر راهکارهای درمانی برای آن باشید. این استرس میتواند تأثیرات نامطلوبی روی زندگی فرد بگذارد که از جمله آنها میتوان به امتناع از مدرسه رفتن یا عدم تمرکز کافی روی کارهای مختلف اشاره کرد.
وبسایت Clevelandclinic تحقیقاتی روی گروه سنی زیر 12 سال انجام داد. محققها طی این بررسیها متوجه شدند که از هر 100 نفر، تقریباً 4 نفر مبتلا به اختلال اضطراب جدایی هستند.
راهکارهای مختلفی برای غلبه بر این اضطراب وجود دارد که در این جدول بررسی میکنیم:
رواندرمانی | دارودرمانی (نام داروهای مناسب) |
درمان شناختی رفتاری (CBT) | فلوکستین (Prozac®). |
رفتاردرمانی دیالکتیکی | سرترالین (Zoloft®). |
پاروکستین (Paxil®، Pexeva®). | |
بازجذب سروتونین (SSRIs) |
2_ اضطراب اجتماعی
اگر به مستمر و پیوسته از حضور در محیطهای اجتماعی هراس دارید، یعنی مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی هستید. این استرس بهنحوی است که وقتی در جمع قرار میگرید، احساس میکنید که همه توجهها بهسمت شماست و گویی یک پروژکتور نور بزرگ را روی شما تنظیم کردهاند.
اضطراب اجتماعی دلایل مختلفی دارد، مثل:
- زندگی در خانوادههای ناآرام یا کمالگرا
- مشکل در انتقالدهندههای سیستم عصبی مثل عدم تعادل هورمونها و مواد شیمیایی در مغز
- تجربههای ناخوشایند مثل درگیری در مدرسه
- تبعیض (به نقل از وبسایت org، از هر 4 بزرگسال آمریکایی، 1 نفر میگوید تبعیض یک منبع مهم استرس است.)
راهکارهای رواندرمانی مختلفی برای درمان اضطراب اجتماعی وجود دارد که از جمله آنها عبارت هستند از:
- خودافشایی و بیان خود در موقعیتهای مختلف
- حمله بر خجالت و استفاده از تکنیکهای مقابله با کمرویی مثل صحبت جلوی آینه
- عدم بزرگنمایی مسائل مثل اشتباهکردن در جمع
- تصور بروز بدترین اتفاق
3_ استرس کودکان
استرس کودکان همیشه هم بد نیست؛ چون آنها را مجاب میکند تا وظایف خود را به درستی انجام دهند. کودکان میتوانند نگران مسائل مختلفی مثل ارتباط با دوستان، تکالیف مدرسه یا قرارگیری در یک موقعیت جدید باشند. استرس زمانی برای کودکان سم است که بیشازاندازه باشد. استرس زیاد میتواند از لحاظ جسمی و روحی روی کودکان تأثیرات منفی بگذارد.
وبسایت Newsinhealth گزارشی ارائه میدهد که طی آن محققها دست یافتند از هر 3 بزرگسال، 2 نفر در دوران کودکی استرس را تجربه کردهاند.
راههای درمانی مختلفی برای درمان استرس کودکان وجود دارد، مثل:
- ترویج عادتهای سالم مثل خواب کافی
- تشویق به استراحت و سرگرمی
- آگاهی از الگوها و محرکهای استرس کودک
- حمایت عاطفی از کودکان
- تشویق کودک به مثبتاندیشی
4_ استرس مدرسه
با ورود به مدرسه فرد وارد دوره جدیدی از زندگی میشود؛ بنابراین استرس در این دوره کاملاً طبیعی است؛ اما زمانی که سطح استرس بیشازاندازه بالا میرود، بهقدری که روی مسائل مهمی از جمله نمرات یا برقراری ارتباطات اجتماعی تأثیر میگذارد، یعنی زمان آن رسیده که به فکر استفاده از راهکارهای درمانی حرفهای باشید.
عوامل مختلفی باعث بروز استرس مدرسه میشوند که از جمله آنها میتوان به مشکلات مالی خانوادهها، تغییر مکان خانه یا مدرسه، زندگی در محلهای ناامن یا عزت نفس پایین اشاره کرد.
برای غلبه بر استرس مدرسه باید از راهکارهای متناسب با مشکل اصلی استفاده کنید؛ مثلاً اگر استرس در رابطه با انجام تکالیف مدرسه است، این موضوع را با معلمها در میان بگذارید تا میزان تکالیف را برای دانشآموزان کاهش دهند.
5_ استرس کنکور
یکی دیگر از انواع استرس، استرس کنکور است. نگرانیهای ناشی از آزمونها و امتحانات کاملاً طبیعی هستند. مقدار کمی از این نگرانیها حتی میتوانند شما را به چالش بکشند که بیشتر درس بخوانید و با قدرت بیشتری در جلسه کنکور حاضر شوید؛ اما این استرس زمانی دردسرساز میشود که توانایی شما را در درسخواندن و آمادهشدن برای کنکور مختل کند.
استرس کنکور با نزدیکشدن به زمان آزمون بیشتر میشود. این نگرانی طاغتفرسا میتواند برای شما بسیار خستهکننده باشد. دلایل مختلفی هم برای ایجاد این احساس وجود دارند، مثل:
- احساس میکنید به اندازه کافی آماده نیستید.
- از طرف والدین یا مدرسهای کنکور تحت فشار هستید.
- خود را با دیگران مقایسه میکنید.
- مشکلات خانوادگی دارید و بهخوبی روی درس تمرکز نمیکنید.
شما میتوانید با استفاده از برخی استراتژیها اقدام به کاهش استرس و اضطراب کنکور کنید، مثل:
- بهبود مهارتهای مطالعه
- استراحتکردن به اندازه کافی
- دریافت مشاوره از متخصصهای تحصیلی یا رواندرمانی
- خواب کافی
- ورزشکردن
6_ استرس دانشجویان
حتی بعد از دوران مدرسه و کنکور، استرس دیگری زندگی فرد را تهدید میکند که به آن استرس دوران دانشجویی میگویند. استرس دانشجویان بهدلیل رویارویی با موقعیتهای تازه زندگی مثل رفتن به خوابگاه و روبرویی با هماتاقیهای جدید، ایجاد وظایف سنگین یا ساختن یک هویت مستقل برای زندگی در اجتماع رخ میدهد.
وبسایت Harvard Health گزارش میدهد که استرس دانشجویان در ترم اول بهطور پیوسته بالا میرود و در ترم دوم و سوم همچنان ادامه دارد؛ بنابراین سال اول دانشگاه در افزایش اضطرابهای درونی موثر است.
استرس دانشجویان با نشانههای مختلفی مثل تغییر در خلقوخو، تغییرات اجتماعی مثل کاهش ارتباطات با دوستان و اطرافیان خود را نشان میدهد. شما میتوانید با استفاده از راهکارهایی مثل استفاده از تکنیکهای خودمراقبتی، شناخت منابع استرسزا و ارائه راهحل برای آنها، شرکت در گروههای دانشجویی یا بهبود مهارتهای ارتباطی بر این استرس غلبه کنید.
7_ استرس صبحگاهی
یکی دیگر از انواع استرس، استرس صبحگاهی است. یک پزشک به نام دکتر آسترمن درباره استرس صبحگاهی میگوید علت مشکلسازشدن این استرس را میتوان به شب قبل ربط داد. در واقع آنچه که شما با فکر آن به رختخواب میروید، روی کیفیت صبح روز بعد تأثیر میگذارد؛ البته علاوهبر افکار منفی شب گذشته، دلایل دیگری هم باعث بروز این احساس میشوند، مانند:
- نگرانی بابت اتفاقات گذشته
- افزایش هورمون کورتیزول در بدن
- استفاده از کافئین و شکر
- نگرانی از بابت اتفاقات پیش رو در ادامه روز
استرس صبحگاهی علائم مختلفی مثل بیقراری، تحریکپذیری، خستگی، بیخوابی، سردرد یا مشکل در تمرکز دارد.
شما میتوانید با استفاده از این راهکارها به استرس صبحگاهی غلبه کنید:
- خواب راحت
- ایجاد روتین صبحگاهی
- کنارگذاشتن لوازم الکترونیکی قبل از خواب
- انجام تمریناتی مثل شکرگزاری یا مدیتیشن بعد از بیدارشدن از خواب
- خوردن صبحانه سالم
- فکرکردن به اتفاقات مثبت
8_ استرس شغلی
وبسایت stress.org آماری درباره استرس شغلی منتشر کرده است که بررسی میکنیم:
- 35 درصد از کارگران میگویند که رئیسشان عامل اصلی استرسشان در محیط کار است.
- 80 درصد از کارگران ایالات متحده استری کاری را بهدلیل ارتباطات ناکارآمد شرکت تجربه میکنند.
- 39 درصد از کارمندان آمریکای شمالی حجم کاری خود را بهعنوان منابع اصلی استرس معرفی میکنند.
- 42 درصد از بزرگسالان آمریکایی از بدهیهای شخصی بهعنوان منبع استرس یاد میکنند.
البته منابعی مثل apa.org تحقیقاتی منتشر کردهاند که طی آن 73 درصد از بزرگسالان گفتهاند هنوز هم میتوانند کارها را با وجود استرس انجام دهند؛ 59 درصد از آنها نیز اظهار دارند که توانایی غلبه سریع بر استرس را دارند.
دکتر کاترین گرانت یک استاد روانشناسی در کالج علوم و بهداشت DePaul میگوید:
We do need some stress in order to develop as humans to our full capacity, to learn how to handle challenges,
ما به مقداری استرس نیاز داریم تا بهعنوان انسان با تمام ظرفیت خود رشد کنیم و یاد بگیریم چگونه با چالشها کنار بیاییم.
استرس شغلی به ما در پیشرفت کمک میکند؛ اما قوانین سرسختانه فضای کار، روابط ضعیف بین کارمندان یا شرایط محیطی نامناسب در محل کار باعث تشدید این استرس میشوند. شما میتوانید با استفاده راهکارهایی مثل ایجاد تعادل بین کار و زندگی شخصی، ایجاد دایره ارتباطی امن در محیط کار، دورماندن از شایعهها و حواشی در محل کار یا کنارگذاشتن کمالگرایی استرس ناشی از فعالیتهای کاری را در خود از بین ببرید.
9_ استرس جنگ
استرس جنگ با اختلال PTSD یا اضطراب بعد از سانحه مرتبط است. این اختلال به دلایل مختلفی مثل بلایای طبیعی، حوادث جدی، اقدامات تروریستی یا آسیبهای تاریخی رخ میدهد. این اختلال فقط زندگی سربازان جنگی را تحت تأثیر قرار نمیدهد، بلکه به نقل از وبسایت Psychiatry، زندگی 3.5 درصد از بزرگسالان را در ایالات متحده تحت تأثیر قرار میدهد.
استرس جنگ در واقع بهدلیل تجربیات تروماتیک درباره جنگ در فرد ایجاد میشود. این استرس دلایل مختلفی مثل تجربه شکنجه با اسارت، تجربه مستقیم خشونت، اجبار برای ترک کشور یا از دست دادن عزیزان در جنگ دارد. شما میتوانید با بروز علائمی مثل کابوسهای شبانه، عدم علاقه به انجامدادن فعالیتهای مختلف، اجتناب از قرارگیری در موقعیتهای باز یا بیخوابی متوجه این نوع استرس شوید.
وبسایت stress.org گزارش میدهد که 54 درصد از آمریکاییها میخواهند از اخبار مطلع شوند، اما دنبالکردن اخبار باعث استرس آنها میشود. برای کاهش استرس و اضطراب ناشی از جنگ میتوانید شبکههای اجتماعی و اخبار را محدود کنید تا خبرهای کمتری درباره جنگ بخوانید.
پرهیز از بحث در مورد موضوعات جنگی، استفاده از تکنیکهای خودمراقبتی، داشتن سبک زندگی سالم و اولویت قراردادن خود نیز از دیگر تکنیکهای مدیریت استرس ناشی از جنگ هستند..
9_ استرس مراجعه به پزشک
استرس مراجعه به پزشک بهخصوص استرس دندانپزشکی یکی از رایجترین انواع نگرانیها است که شاید فرد بارها در طول زندگی با آن مواجه شود. افراد زیادی ترس غیرقابل توجیهی نسبت به مراجعه به پزشک دارند؛ این ترس نهتنها فرد را از لحاظ روانی تحت تأثیر قرار میدهد، بلکه گاهی روی سلامت جسمی او تأثیر منفی دارد.
افراد مختلفی مستعد ابتلا به استرس مراجعه به پزشک هستند که از جمله آنها میتوان به افراد مبتلا به افسردگی اسکیزوفرنی، اختلال 2 قطبی، اختلال استرس بعد از سانحه یا PTSD و اختلال اضطراب فراگیر اشاره کرد.
استرس پزشکی بهشیوههای مختلفی مثل علائم جسمی مانند تپش قلب، حالت تهوع یا درد عضلانی، علائم عاطفی مانند ترس، وحشت یا غدم و علائم رفتاری مثل گریهکردن، بیخوابی یا لغو نوبت پزشکی خود را نشان میدهد.
شما میتوانید با راهکارهای مختلفی مثل مراجعه به پزشک حرفهای، مدیتیشن، تکرار افکار مثبت، تکنیکهای تنفسی یا حواسپرتی استرس ناشی از رفتن به پزشک را به حداقل برسانید.
بهترین راهکارهای کاهش استرس و اضطراب
اکنون که با انواع استرس در جنبههای مختلف زندگی آشنا هستید، برخی از راهکارهای کلی را معرفی میکنیم که با استفاده از آنها میتوانید بر انواع این احساسات غلبه کنید:
1_ تکنیکهای تنفسی آرامشبخش
صرف لحظاتی برای تنفس راهکارهای عالی برای کاهش استرس و اضطراب است؛ شما با استفاده از این راهکار میتواند احساسات منفی را بهصورت لحظهای متوقف کنید.
توصیه میکنیم که از این تمرینات تنفسی حتماً استفاده کنید:
تنفس دیافراگمی
- بنشینید یا دراز بکشید.
- یک دست را روی سینه و دست دیگر را روی شکم بگذارید.
- از طریق بینی نفس عمیق بکشید. در این حین شکم خود را بهسمت بالا منبسط کنید و قفسه سینه را ثابت نگه دارید.
- اگر شکم و دست حرکت کمی دارد، یعنی این تنفس شکمی نیست.
- اگر دست حرکت زیادی دارد و شکم بهسمت بالا و پایین میرود، یعنی تنس دیافراگمی است. در صورت غیردیافراگمیبودن تنفس، سینه بیشتر از شکم تکان میخورد.
تنفس جعبهای
- به مدت 4 ثانیه با بازدم کامل این تمرین را شروع کنید.
- ریهها را برای 4 ثانیه خالی نگه دارید و نفس نکشید.
- 4 ثانیه با سرعت مشابه نفس بکشید.
- قبل از بازدم و شروع مجدد، 4 ثانیه نفس خود را در ریهها نگه دارید.
نفس شیر
این یک تمرین تنفسی در یوگا است. شما میتوانید با این روش تنفسی غرش کنید و آرام شوید.
- به راحتی روی یک صندلی بنشینید.
- دستها را روی زانوها بگذارید.
- بدن خود را بهسمت جلو خم و تا جایی که میتوانید انگشتها را باز کنید.
- از طریق بینی نفس بکشید.
- با دهان باز، زبان را به طرف چانه ببرید.
- نفس خود را با فشار از شکم به بیرون انتقال دهید. در این حین باید صدایی (مانند غرش) ایجاد کنید.
این تمرین را 7 بار تکرار کنید؛ البته قبل از تمرین بهطور عادی نفس بکشید.
2_ کاهش استرس و اضطراب بهسبک ژاپنی
“جین شین جیتسو” یک تمرین برای کاهش استرس و اضطراب بهسبک ژاپنی است. این تمرین باستانی با هدف بازکردن جریان انرژی در سراسر بدن انجام میشود. در واقع فلسفه پشت جین شین جیتسو میگوید که انرژی میتواند به سلامتی و تندرستی بهتر کمک کند؛ استرسهای خاص زندگی و سبک زندگی نامناسب نیز میتوانند این انرژی را مسدود یا مختل کنند.
تصور میشود که دستها راهی برای تسکین تنشهای مختلف یا انسداد انرژی هستند. در واقع هر قسمت از دست با احساسات، عملکردها یا اندام مختلف ارتباط دارد؛ مثلاً برخی معتقدند که انگشت حلقه با افسردگی، غم و اندوه مرتبط است؛ آنها همچنین کف دست را به شادی مرتبط میدانند.
برای استفاده از تکنیک جین شین جیتسو طبق این تمرین پیش بروید:
- انگشت یا شست خود را با دست مختلف بگیرید، گویی که یک دسته را گرفتهاید.
- هر انگشت را برای 1 یا 2 دقیقه نگه دارید. در این لحظات ممکن است احساس نبض داشته باشید.
- برای کف دست میتوانید از انگشت شست دست دیگر خود استفاده کنید. در این زمان باید با استفاده از شست دست مقابل به مدت یک دقیقه به کف دست فشار آورید.
3_ کاهش استرس و اضطراب با تغییر سبک زندگی
در صورت ایجاد تغییراتی در سبک زندگی میتوانید سطح استرس و اضطراب را به میزان قابلتوجهای کاهش دهید که در اینجا چند راهکار عالی برای این کار میگوییم:
خواب مناسب
وقتی که استرس داریم، اغلب کمتر میخوابیم. زمانی که از یک روز پر از استرس جان سالم به در بردهاید، خواب کافی و باکیفیت میتواند یک استراتژی عالی برای غلبه بر استرسها باشد. به نقل از وبسایت Positivepsychology، کمبود خواب مزمن میتواند سیستم پاسخ استرس را در بدن ما مختل کند و توانایی ما را جهت مقابله با این احساس کاهش دهد.
برای مبارزه با استرس بهبود عادتهای خواب اهمیت زیادی دارد. در این جا چند راهکار میآریم تا با استفاده از آنها خواب راحتی داشته باشید:
- برنامه خواب و بیداری را سر یک ساعت خاص برنامهریزی کنید و به آن پایبند باشید.
- قبل از خواب به هر روشی که برای شما مناسب است، آرام شوید؛ مثلاً مدیتیشنکردن یا حمامرفتن میتوانند باعث آرامشدن ذهن و جسم شوند.
- سعی کنید از اتاقخواب هر آنچه را که برای خواب مفید نیست، حذف کنید؛ مثل منابع نوری مزاحم.
ریلکسیشن
ریلکسین یا آرامسازی عضلانی باعث از بین رفتن تنشهای جسمی و روحی میشود و استرسها را از بین میبرد. شما میتوانید با شلکردن گروهها عضلانی مختلف مثل پاها، دستها، میانتنه و بالاتنه آرامش را به جسم و روح خود برگردانید. با انجام این کار سطح هورمون کورتیزول نیز در بدن کاهش مییابد.
برای تمرین ریلکسیشن طبق این مراحل پیش بروید:
- ابتدا جای مناسبی را برای درازکشیدن پیدا کنید.
- سپس تمرکز خود را روی انگشتهای پا بگذارید و با مرور بهصورت ذهنی آنها را آرامسازی کنید.
- شما باید به همین منوال به طرف اندامهای دیگر بدن بروید و با آرامسازی آنها جلوی استرسها را بگیرید.
مدیتیشن
مدیتیشن یا ذهنآگاهی راهکار دیگری است که ذهن شما را معطوف به زمان حال میکند و استرسها را از بین میبرد. شما میتوانید لحظاتی را با مدیتیشنهای مختلف سپری کنید و آرامش را بهوجود خود هدیه دهید. با تمرینات مدیتیشن آگاهی شما به لحظه حال بر میگردد و با یک نگرش غیرقابل قضاوت میتواند به شما کمک کند تا بهطور مؤثری استرسهای درونی خود را از بین ببرید.
اگر به فکر از بین بردن استرس برای همیشه هستید، هر روز حداقل یک بار مدیتیشن انجام دهید. برای این کار کافیست در جای ساکتی بنشینید یا دراز بکشید، چشمان خود را ببندید و روش تنفس خود تمرکز کنید. جلوی افکارتان را نگیرید تا کم کم تمرکزتان به لحظه حال معطوف شود.
خندیدن
خندیدن راهی ساده برای کاهش استرس و اضطراب است. وبسایت Positivepsychology نقل میکند که یک مطالعه نشان داده است شادی میتواند سطح کورتیزول و اپینفرین را در بدن کاهش دهد.
کورتیزول را بهعنوان هورمون استرس میشناسند. اپینفرین نیز در دسته انواع هورمونها و انتقالدهندههای عصبی قرار میگیرد که منجر به افزایش ضربان قلب و بروز واکنش جنگ و گریز سیستم عصبی سمپاتیک میشود.
به نقل از همین وبسایت، محققها طی مطالعهای دیگر دریافتند که دانشآموزانی که در مواجهه با استرس کاری شوخطبع هستند، توانایی بیشتری برای مقابله با آن دارند.
تصویرسازی ذهنی
یکی دیگر از عاداتی که میتوانید در سبک زندگی خود بهمنظور کاهش استرس و اضطراب بهوجود آورید، ایجاد تصویرهای هدایتشده در ذهن است. تصویرهای هدایتشده میتوانند استرس را به میزان قابلتوجهای کاهش دهند و به درمان افسردگی نیز کمک کنند.
شما میتوانید طی استفاده از این تکنیک مکانهای آرام و آرامشبخش را تصور کنید یا خود را در کنار کسی ببینید که علاقه قلبی به او دارید.
با انجام این کار ذهنی مثبت و سرشار از افکار و احساسات خوب دارید که میتواند باعث ایجاد آرامش شود و انواع استرسهای درونی را از بین ببرد.
کلام آخر
کاهش استرس و اضطراب به بهبود سبک زندگی و داشتن آرامش بیشتر کمک میکند. شما جهت از بین بردن استرس برای همیشه ابتدا باید منبع آن را بشناسید و سپس با استفاده از راهکارهای کاربردی مانند جین شین جیوتسو یا مدیتیشن بر آن غلبه کنید. کمکگرفتن از روانشناسهای حرفهای جهت مقابله با استرس و اضطراب میتواند به شما کمک کند تا بهتر با این چالش ذهنی کنار بیایید.
منابع: