به گزارش Cedars-Sinai، حدود 6 درصد از زنان در زمان بارداری و 10 درصد پس از زایمان، اضطراب را تجربه میکنند. PostpartumDepression نیز نقل میکند که حتی در برخی گزارشها 1 نفر از هر 7 زن بعد از زایمان دچار اضطراب میشود. به گزارش همین وبسایت، 30 درصد مادرانی که تازه زایمان کردهاند، قبل از بارداری مبتلا به اختلال افسردگی بودند. دوره اضطراب پس از زایمان معمولاً بین 3 تا 6 ماه طول میکشد. ما در این مقاله میخواهیم درباره اضطراب پس از زایمان و نحوه درمان آن صحبت کنیم.
اضطراب پس از زایمان چیست؟
اضطراب پس از زایمان به نگرانی بیشازاندازهای اشاره دارد که بعد از تولد فرزند رخ میدهد. افراد مبتلا به این اضطراب شاید دائماً احساس نگرانی کنند یا عصبی باشند. این احساسات در اغلب موارد خارج از کنترل هستند و بر ذهن شما چیره میشوند؛ البته بعد از تولد نوزاد معمولاً انتظار میرود که سطح نگرانی خانواده بالا برود؛ اما اضطراب بعد از زایمان به نگرانی بیشازاندازه مرتبط است.
اگر درگیر اضطراب بعد از زایمان هستید، این نگرانی میتواند تمام روز و شب شما را در بر بگیرد. با وجود این احساسات، ترسهای غیرمنطقی یا دلآشوبیهای بیشازاندازهای را تجربه میکنید که بعید است به وقوع بپیوندند.
کدام افراد بیشتر در معرض اضطراب بعد از زایمان هستند؟
خانمهای مبتلا به اختلال PTSD معمولاً بیشتر در معرض استرس پس از زایمان هستند؛ چون در گذشته اتفاقی ناگوار را تجربه کردهاند. ما در مقاله استرس جنگ درباره اختلال PTSD صحبت کردهایم که برای اطلاعات بیشتر میتوانید به این مقاله مراجعه کنید.
برخی افراد نیز بهدلیل نگرانی یا اضطراب، افکار وسواسی و رفتارهای اجباری از خود نشان میدهند؛ آنها همچنین ممکن است که افکار مزاحمی در مورد آسیبدیدگی فرزند خود داشته باشند؛ البته که این افکار اغلب گذرا هستند و بیشتر مادران در زمان تولد فرزند تجربه میکنند، اما اگر دائماً درگیر چنین افکاری هستید و نمیتوانید آنها را کنترل کنید، این میتواند نشانهای از اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) باشد؛ بنابراین خانمهای مبتلا به OCD نیز معمولاً در معرض اضطراب بعد از زایمان قرار دارند.
به گزارش MGH Center for Women’s Mental Health محققها مطالعهای انجام دادند که طی آن متوجه شدند که 57 درصد از زنان مبتلا به افسردگی بعد از زایمان، افکار وسواسی داشتند.
افراد مبتلا به عارضه روانپریشی نیز معمولاً بعد از زایمان اضطراب زیادی را تجربه میکنند؛ البته این وضعیت نادر است و به گزارش Tommys، تقریباً 1 نفر از هر 1000 نفر را درگیر میکند. روانپریشی علائم دیگری هم به غیر از اضطراب نیز دارد.
علائم اضطراب بعد از زایمان چیست؟
در این جدول مهمترین علائم اضطراب بعد از زایمان را بررسی میکنیم:
علائم عاطفی | علائم جسمی | علائم رفتاری |
ناتوانی در آرامش یا حفظ آرامش | اختلال در خواب | اجتناب از فعالیتها، افراد یا مکانهای خاص. |
تحریکپذیری | افزایش ضربان قلب یا تپش قلب | بیشازحد محتاطبودن (حتی در مورد موقعیتهایی که خطرناک نیستند.) |
وسواس نسبت به ترسهای غیرمنطقی (یا چیزهایی که احتمال وقوع آنها وجود ندارد.) | حالت تهوع یا معده درد | بارها و بارها همه چیز را بررسیکردن |
مشکل در تمرکز یا فراموشی | ناتوانی در نفسکشیدن یا احساس تنگی نفس | کنترلکننده بودن |
از دست دادن اشتها | ||
مشکل در نشستن | ||
تنش عضلانی |
البته برخی شرایط خاص مانند اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) وجود دارد که میتوانند در طول دوره بعد از زایمان شما را تحت تأثیر قرار دهند. اگر از هر یک از این علائم رنج میبرید، شاید دچار حملات پانیک یا افکار وسواسی شوید.
ما در مقالهای درباره علائم استرس صحبت کردهایم که برای اطلاعات بیشتر میتوانید به این مقاله مراجعه کنید.
دلایل اضطراب بعد از زایمان چیست؟
پزشکان فکر میکنند که چندین عامل مختلف باعث بروز این اضطراب میشوند که عبارت هستند از:
- تغییر در هورمونها: تغییر بیشازاندازه هورمونها در دوره بعد از زایمان باعث میشود که تغییرات خلقی زیادی داشته باشید یا واکنش بیشازاندازهای نسبت به افکار نگرانکننده از خود نشان دهید.
- کمبود خواب: گاهی بهصورت 24 ساعته باید بهدلیل مراقبت از کودک بیدار بمانید که در این صورت دچار کمخوابیهای شدید میشوید.
- احساس مسئولیت زیاد: ممکن است در قبال فرزند خود احساس مسئولیت زیادی داشته باشید و برای هر نوع کموکاستی خود را مقصر بدانید؛ برای همین مسئولیتهایی بیشازحد توان به دوش میکشید.
- تجربه اتفاق استرسزا: برخی از اتفاقات در زندگی شما و فرزندتان باعث میشود که اضطراب زیادی را تجربه کنید که از جمله آنها میتوان به مشکل در شیردهی، زایمان سخت یا دوره بارداری دشوار اشاره کرد؛ همچنین تجربیات شخصی که در گذشته (قبل از تولد فرزند) داشتید، ممکن است شما را در معرض اضطراب بیشتری بگذارند.
از جمله دلایل دیگری که بهصورت غیرمستقیم روی اضطراب پس از زایمان تأثیر میگذارند، شامل این موارد هستند:
- سابقه شخصی یا خانوادگی اختلال اضطراب
- از دست دادن بارداری قبلی یا از دست دادن فرزند
- مراقبت همزمان از چند فرزند
- تیپ شخصیتی مادر (تیپ شخصیتی نگران)
- نداشتن شریک حمایتی مانند همسر برای تقسیم وظایف فرزندپروری
اضطراب پس از زایمان چه زمانی شروع میشود؟
زمان شروع اضطراب بعد از زایمان کاملاً به خود فرد بستگی دارد. در برخی افراد، اضطراب بلافاصله بعد از تولد شروع میشود؛ در برخی موارد دیگر، شاید حتی تا چند ماهگی کودک خبری از آن نباشد. برخی مادران، نشانههای اضطراب را حتی در دوران بارداری احساس میکنند.
اضطراب بعد از زایمان چطور تشخیص داده میشود؟
متأسفانه ابزار تشخیصی واضحی برای اضطراب بعد از زایمان وجود ندارد؛ بنابراین پزشکان از طریق طراحی پرسشنامه و تکمیل آن توسط مادر این عارضه را تشخیص میدهند؛ همچنین پزشک حین جلسه ویزیت ممکن است سؤالات مختلفی را از مادر در این زمینه بپرسد.
داشتن گفتگوی صادقانه بهترین ابزاری است که با استفاده از میتوانید اضطرابهای درونی خود را کاهش دهید.
مدیریت و درمان اضطراب پس از زایمان
تولد فرزند یک اتفاق بزرگ در زندگی هر کسی است و شاید برای مدتی تحت تأثیر احساسات مختلفی قرار بگیرید؛ بنابراین نباید این احساسات خیلی جدی گرفته شوند. در این مدت پیشنهاد میدهیم که حتماً زیر نظر پزشک باشید.
پزشکان معمولاً اضطراب بعد از زایمان را بر اساس علائم و سابقه سلامتی بیمار درمان میکنند. در موارد خفیف، با ایجاد برخی تغییرات در فعالیتهای روزانه یا صحبت با یک مشاور، میتوان علائم را برطرف کرد؛ اما در موارد جدیتر، دارودرمانی تجویز میشود. در اینجا چند مورد از بهترین راهکارهای درمان اضطراب بعد از زایمان را بررسی میکنیم:
1_ درمان شناختی رفتاری (CBT)
CBT تکنیکی است که توسط روانشناسها و درمانگرها برای شناخت احساسات و تغییر الگوهای رفتاری استفاده میشود. از طریق تکنیکهای CBT میتوانید افکار و احساسات مسموم خود را بشناسید و الگوها و افکار سالمتری را جایگزین آنها کنید.
درمان با CBT معمولاً بین یک جلسه تا چند جلسه (به تشخیص پزشک) ادامه دارد. پزشک در این جلسات از طریق پرسش و پاسخ سعی میکند به شما آموزش دهد که چطور به استرس و اضطراب خود پاسخ دهید.
2_ دارودرمانی
پزشکان ممکن است برای درمان اضطراب پس از زایمان، دارودرمانی را تجویز کنند؛ اما چه داروهایی برای درمان اضطراب بعد از زایمان استفاده میشوند؟
نکته 1: تمام این داروها را باید زیر نظر پزشک مصرف کنید؛ در غیر این صورت ممکن است آسیبهای زیادی به شما و فرزندتان برسانند.
نکته 2: همه داروها برخی عوارض جانبی دارند که قبل از مصرف باید در مورد مزیتها و عوارض آنها با پزشک خود مشورت کنید. مادرانی که بهخصوص در حال شیردهی به فرزند خود هستند، باید با احتیاط بیشتری دارو مصرف کنند.
2.1_ مهارکنندههای انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI)
SSRIها یکی از پرمصرفترین داروها برای درمان اضطراب بعد از زایمان هستند. SSRIها سطح سروتونین در مغز را افزایش میدهند. سروتونین یک انتقالدهنده عصبی مهم است که در تنظیم خلقوخو، خواب و اشتهاء نقش مهمی دارد.
داروهای SSRI با جلوگیری در بازجذب سروتونین بهواسطه سلولهای عصبی، میزان این ماده را در فضای بین سلولهای عصبی (سیناپسها) بیشتر میکنند و موجب تقویت اثرات آن میشوند.
از جمله انواع SSRIها را که معمولاً برای درمان اضطراب پس از زایمان تجویز میشوند، در این جدول بررسی میکنیم:
نام دارو | توضیحات |
سرترالین (Sertraline) | این دارو خطر کمی برای انتقال به شیر مادر را دارد و به همین دلیل برای مادران شیرده مناسب است. |
اسسیتالوپرام (Escitalopram) | این دارو عوارض جانبی کمی دارد و برای مادرانی مناسب است که نیاز به دارویی با تأثیرات ملایمتر دارند. |
فلوکستین (Fluoxetine) | مادران شیرده باید فلوکستین را با احتیاط مصرف کنند؛ چون شاید در مقادیر بیشتر به شیر مادر منتقل شود. پزشکان این دارو را معمولاً برای مواردی که شیردهی انجام نمیشود، تجویز میکنند. |
پاروکستین (Paroxetine) | پاروکستین میتواند برای درمان اضطراب بعد از زایمان مفید باشد، اما عوارض بیشتری نسبت به سرترالین یا اسسیتالوپرام دارد. این دارو معمولاً برای مادران شیرده توصیه نمیشود. |
2.2_ بنزودیازپین (Benzodiazepine)
بنزودیازپینها معمولاً برای درمان اضطراب شدید یا حاد در مادران مبتلا به افسردگی بعد از زایمان تجویز میشوند. دوره مصرف این دورهها کوتاه است. بنزودیاپزینها بهدلیل عوارض جانبی و احتمال وابستگی، معمولاً باید بهصورت کوتاهمدت مصرف شوند.
بنزودیازپینها با اثرات آرامشبخش خود میتوانند شدت اضطراب را کنترل کنند و میزان حملات پانیک را کاهش دهند. در این جدول برخی از از بنزودیازپینهای مناسب برای خانمهای مبتلا به اختلال اضطراب پس از زایمان را بررسی میکنیم:
نام دارو | تأثیرات |
لورازپام (Lorazepam) | لورازپام معمولاً برای حملات پانیک یا اضطراب شدید تجویز میشود و مناسب برای استفاده بهصورت گاه به گاه است. خوابآلودگی، سرگیجه و وابستگی در مصرف طولانیمدت از عوارض این دارو هستند. |
کلونازپام (Clonazepam) | کلونازپام اثرات طولانیتری نسبت به لورازپام دارد و برای اضطراب عمومی یا حملات پانیک مناسب است. خوابآلودگی، خستگی و خطر وابستگی از جمله عوارض این دارو هستند. |
دیازپام (Diazepam) | دیازپام اثر آرامشبخشی دارد و برای اضطراب شدید یا اسپاسم عضلانی تجویز میشود. خوابآلودگی شدید و تجمع در بدن نوزاد در صورت شیردهی از عوارض این دارو هستند. |
آلپرازولام (Alprazolam) | آلپرازولام اثرات کوتاهمدتی و سریعی دارد و برای اضطراب حاد یا حملات پانیک تجویز میشود. وابستگی، خوابآلودگی و سرگیجه از جمله عوارض آلپرازولام هستند. |
آیا در دوران شیردهی میتوانم دارودرمانی داشته باشم؟
داروها از طریق جریان خون و شیر مادر به کودک منتقل میشوند؛ بنابراین احتمال تجمع برخی از آنها در بدن او وجود دارد. هر چند مصرف برخی داروها در زمان شیردهی ایرادی ندارد، اما برخی داروهای دیگر از جمله دیازپام ممکن است در زمان شیردهی خطرناک باشند؛ بنابراین باید حتماً زیر نظر پزشک مصرف شوند.
3_ درمان غیردارویی اضطراب پس از زایمان
دارودرمانی همیشه تنها راهحل برای درمان اضطراب پس از زایمان نیست و شما راهکارهای دیگری هم دارید که عبارت هستند از:
2.1_ نوازش نوزاد
یکی از بهترین راهها برای کاهش استرس، نوازشکردن است. به نقل از Dignity Health، لمسکردن میتواند ضربان قلب و فشار خون را کاهش دهد و افسردگی و اضطراب را کمتر کند. در زمان نوازشکردن نوزاد، هورمونی به نام اکسیتوسین در بدنتان ترشح میشود که میتواند سطح اضطراب را به حداقل برساند.
3.2_ افزایش ساعت خواب
کودک ممکن است در هر 3 ساعت نیاز به تغذیه شیر مادر داشته باشد؛ این یعنی شما باید هر 3 ساعت یک بار گوش به فرمان کودکتان باشید.
شیردهی به نوزاد باعث ایجاد اختلال در ساعت خواب مادر میشود؛ اما این به معنی اختلال در استراحت همسرتان نیست. شما میتوانید از همسرتان بخواهید که بهصورت نوبتی از نوزاد مراقبت کنید؛ چون کودک در چند ماه اول زندگی نیاز مبرم به مراقبت دائمی دارد و این فقط از عهده شما به تنهایی بر نمیآید.
شما میتوانید شبها 4 ساعت خواب بدون وقفه داشته باشید و سپس از همسرتان بخواهید که از نوزاد نگهداری کند. پیشنهاد میدهیم که هر کدام در اتاقهای جداگانهای بخوابید تا با بیدارشدن نوزاد، در خواب دیگری اختلال ایجاد نکنید.
3.3_ ارتباط با مادران دیگر
شاید فکر کنید که زمان کافی برای ارتباط با دوستان و مادران دیگر ندارید، اما لازم نیست حتماً آنها را بهصورت حضوری ببینید. بهلطف اینترنت، فرومها و گروههای اجتماعی، حالا شما میتوانید بهصورت آنلاین با مادران دیگر ارتباط بگیرید. مادران دیگر میتوانند تجربیات خود را با شما به اشتراک بگذارند تا فرزندپروری بهتری داشته باشید و کمتر دچار اضطراب شوید.
یکی از بهترین سایتهایی که میتوانید برای ارتباط با مادران دیگر از آن استفاده کنید، نی نی سایت است که مادران در آن سؤالات و تجربیات خود را به اشتراک میگذارند.
3.4_ شیردهی تدریجی
مادرانی که در دوران شیردهی هستند و میخواهند که فرزند خود را از شیر بگیرند، باید این کار را بهصورت تدریجی انجام دهند تا مانع تغییرات هورمونی شدید در بدن خود شوند. تغییرات هورمونی یکی از مهمترین دلایل استرس و اضطراب است که دامنگیر زنان زیادی (حتی کسانی که باردار نیستند یا زایمان نکردهاند) میشود.
3.5_ درخواست کمک از دیگران
شما میتوانید از یکی از نزدیکان مانند مادر یا خواهر خود بخواهید که برای مدتی در فرزند پروری به شما کمک کند. شما نمیتوانید به تنهایی همه کارها را به دوش بکشید و همسرتان طی روز ممکن است کنارتان نباشد؛ بنابراین نیاز به شخص سومی دارید که کارهایتان را انجام دهد.
درخواست کمک از دیگران بهخصوص ماههای اول تولد نوزاد میتواند سطح بالایی از استرس درونیتان را از بین ببرد؛ حتی اگر کسی را ندارید، میتوانید از پرستاران خانگی بخواهید که مدتی از شما مراقبت کنند.
3.6_ استفاده از تکنیکهای تمدد اعصاب
تکنیکهای تمدد اعصاب مانند مدیتیشن، ذهن آگاهی، تصاویرسازی ذهنی هدایتشده، تکرار جملات تأکیدی مثبت، شکرگزاری، نوشتن، بمباران فکری مثبت یا اقدامات مشابه میتوانند افکار آسیبزننده را از بین ببرند. این تکنیکها هر کدام بهنحوی باعث آرامش اعصاب میشوند؛ بنابراین برای مادران مبتلا به اختلال اضطراب کمککننده هستند.
این مقاله نیز میتواند برای شما مفید باشد: کاهش استرس و اضطراب (معرفی انواع استرس با راهکارهای درمانی)
آیا اضطراب پس از زایمان قابل بازگشت است؟
بله، متأسفانه امکان بازگشت استرس بعد از زایمان وجود دارد. اضطراب بیشازاندازه ممکن است در هر زمانی دامنگیر مادر شود. اگر بعد از یک سال از تولد فرزند دچار اختلالات اضطرابی میشوید، احتمالا درگیر اختلالات اضطرابی دیگر شدهاید.
بهطور کلی ممکن است که احساسات اضطرابی نسبت به فرزندتان در هر زمانی ایجاد شوند؛ بنابراین مهم است که حتماً با پزشک در ارتباط باشید تا اگر اختلالات اضطرابی در زندگیتان مشکلاتی بهوجود آوردهاند، آنها را زیر نظر پزشک درمان کنید.
کتاب برای اضطراب پس از زایمان
چند کتاب برای درمان اضطراب پس از زایمان توسط نویسندگان مختلفی نگارش شدهاند که پیشنهاد میدهیم حتماً آنها را بخوانید. این کتابها عبارت هستند از:
- افسردگی در زنان باردار اثر زهره مرتضایی (لینک تهیه کتاب)
- کتاب نگاه به افسردگی در زنان باردار از منظر روانشناختی اثر هانیه شیخان (لینک تهیه کتاب)
- کتاب استرسهای دوران بارداری و افسردگی پس از زایمان اثر لطیفه نظامی (لینک تهیه کتاب)
- کتاب افسردگی پس از زایمان اثر معصومه چراغی (لینک تهیه کتاب)
- کتاب مادران اول: شیوهها و تکنیکهای پیشگیری از افسردگی پس از زایمان اثر مرضه اربابان اصفهانی (لینک تهیه کتاب)
- کتاب اضطراب و افسردگی در مادران شیرده اثر شراره شربتخوری (لینک تهیه کتاب)
- کتاب اختلالات روانی شایع دوران بارداری و پس از زایمان اثر کاملیا ساداتی (لینک تهیه کتاب)
اضطراب بعد از زایمان چقدر شایع است؟
هر چند برخی منابع آماری را بر اساس تحقیقات منتشر کردهاند؛ اما پزشکان غربالگری خاصی برای تشخیص این نوع اضطراب ندارند؛ برای همین تعیین دقیق تعداد افرادی که درگیر این مشکل هستند، سخت میشود.
اضطراب بعد از زایمان فقط دامنگیر مادران نمیشود؛ بلکه پدران نیز ممکن است در زمان بارداری شریک عاطفی خود یا حتی بعد از تولد فرزند، استرسهای زیادی را تجربه کنند.
داشتن نوزاد جدید یک تغییر بزرگ در زندگی است که میتواند روی زندگی هر زوجی تأثیرات مثبت و منفی زیادی بگذارد. اگر به نگرانیها اجازه دهید، شیوع پیدا میکنند و تمام زندگیتان را در بر میگیرند! بنابراین باید یاد بگیرید که خیلی به خودتان سخت نگیرید.
تفاوت اضطراب و افسردگی بعد از زایمان چیست؟
اضطراب بعد از زایمان میتواند همراه با افسردگی باشد؛ البته افسردگی و اضطراب با وجود شباهتهای زیاد، برخی تفاوتها با یکدیگر دارند.
از جمله شباهتهای افسردگی و اضطراب بعد از تولد فرزند میتوان به اختلال خواب، تپش قلب یا احساس ترس اشاره کرد.
افسردگی بعد از زایمان برای اولین بار در سال 1970 موردتوجه جامعه پزشکی قرار گرفت. از جمله نشانههای افسردگی بعد از زایمان میتوان به گریه زیاد، غمگینی بیشازاندازه یا احساس عدم مراقبت از خود یا فرزند اشاره کرد. ممکن است در این زمان احساس کنید که با وجود فرزندتان، هیچ احساس شادی ندارید یا نمیتوانید مادر خوبی برای فرزندتان باشید.
اضطراب بعد از زایمان با نگرانیهای زیاد همراه است، نه با غم و اندوه! اگر احساس وحشتزدگی دارید یا در افکار ترسناک خود غرق شدهاید، با اضطراب بعد از تولد فرزند دست و پنجه نرم میکنید؛ بنابراین همه افراد مبتلا به این نوع اضطراب، افسرده نیستند.
به گزارش وبسایت Tommys، از هر 5 زن، 1 نفر در دوران بارداری یا یک سال اول بعد از تولد فرزند، دچار مشکلات سلامت روانی از جمله اضطراب میشود.
برخی از افراد ممکن است که افسردگی و اضطراب را همزمان با هم تجربه کنند. وبسایت Womensmentalhealth نقل میکند که محققها طی مطالعهای سعی در درک بهتر رابطه بین افسردگی و اضطراب پس از زایمان داشتند. این مطالعه روی 461 نفر از مراجعهکنندههای مامایی انجام شد که بلافاصله بعد از زایمان انتخاب و بهمدت 6 ماه تحت بررسی قرار گرفتند.
طی این مطالعه، 19.9 درصد از زنان مبتلا به افسردگی، علائم اضطرابی داشتند. 7.25 درصد از زنان نیز درگیر افسردگی و اختلال OCD بودند. محققها طی این تحقیقات دریافتند که بهنظر میرسد علائم اضطراب بهمرور زمان کاهش پیدا میکند.
آیا اضطراب بعد از زایمان خطرناک است؟
بچهدارشدن و پدر و مادرشدن اضطرابآور است، بهنحوی که فکر میکنید قرار نیست که این نگرانیها هیچ وقت از بین بروند. اگر نگرانیهایتان در کارها و زندگی روزمره اختلال بهوجود میآورند و مدتی طولانی ادامه دارند، شاید دچار ترسهای غیرمنطقی شدهاید که خطرناک هستند.
برخی از نمونههای آسیبزننده اضطراب بعد از تولد فرزند عبارت هستند از:
- تمام شب بیدار هستید؛ چون میترسید فرزندتان دیگر نفس نکشد.
- از اینکه فرزند خود را با بزرگسال دیگری تنها بگذارید، هراس دارید.
- آنقدر میترسید که کسی به شما و فرزندتان آسیب برساند که حتی تا مدتها از خانه خارج نمیشوید.
کلام آخر
اضطراب پس از زایمان اتفاقی طبیعی است که شاید اغلب مادران بعد از تولد فرزند با آن دست و پنجه نرم کنند؛ اما شما باید بتوانید احساسات و افکار منفی خود را کنترل کنید و هر روز قدمی مثبت برای بهترشدن وضعیت روحی خود و همسرتان بردارید. گاهی اختلالات اضطرابی بهقدری افزایش پیدا میکنند که بابت کوچکترین اتفاقات در زندگی دچار هراس میشوید که در این زمان باید حتماً زیر نظر پزشک باشید تا مبادا درگیر مشکلات روحی بیشتری شوید.
منابع: