وقتی بحث تعیین اهداف زندگی به میان میآید، همه کمی دستپاچه میشویم؛ زیرا فکر میکنیم حتماً باید اهداف بزرگ و خاصی باشند! غافل از اینکه باتوجهبه شرایط، محدودیتها و سایر موارد اینچنینی، حتی صبح زود بیدارشدن هم میتواند از اهداف مهم زندگی شما باشد و این مسئله هیچ ایرادی ندارد. در این مقاله، سعی میکنیم با تأکید بر این نکته، تعریف کاملی از مفهوم هدف و علت نیاز به هدف ارائه دهیم و به شما در تعیین مجموعه اهداف زندگی مناسب و متعادل کمک کنیم.
هدف چیست؟
هدف مفهومی نیست که با آن بیگانه باشیم:
هدف خواستهای قلبی است که به دلایلی، ارزش مادی و معنوی بالایی برایمان دارد. این خواسته به تمام کارهای ما، تصمیمات ما و اولویتبندیهای ما جهت میدهد و به زبان ساده، نقطه پایان و نتیجه تمام تلاشهای ما خواهد بود. ضمن آن که اهداف زندگی، مفاهیمی ملموس و بیرونی هستند که توسط ما تعیین میشوند و زمانی که با برنامهریزی به آنها برسیم، تمام خواهند شد. (منبع: Calm)
اما یکی از اشتباهات رایج اکثر افراد، اشتباهگرفتن دو مفهوم هدف و ارزش است.
ارزشها اصولی درونی هستند که انعکاسدهنده شخصیت، طرز فکر، دیدگاه و ریشه علت انتخاب اهداف بهخصوص خواهند بود. اهداف شما و روشهای رسیدن به آنها در راستای ایجاد و تقویت ارزشها، تعیین و انتخاب میشوند. بهعنوانمثال، اگر ارزشهای اخلاقی در ما پررنگ نباشند، کمک به مردم و نیازمندان یکی از اهداف زندگی ما نخواهد بود.
شما میتوانید در مقاله تعریف هدف چیست؟ بهتر با این مفاهیم آشنا شوید. بهخاطر داشته باشید رسیدن به درک درستی از این دو، ضامن انتخاب اهداف استاندارد و قابلدسترسی توسط شما خواهد بود.
چرا به یک لیست اهداف زندگی نیاز داریم؟
Edward Locke و Gary Latham، دو روانپزشک مطرح آمریکایی، در جریان ارائه تئوری مشهور هدفگذاری خود اشاره کردند:
اهداف شکل جدیتر و رسمیتر خواستههای معمولی هستند؛ به همین علت، شما باید خواستههای مهم خود را در قالب هدف بازتعریف کنید تا جدیت آن بر رفتار، عملکرد، انرژی و انگیزه شما تأثیر مثبت بگذارد. به همین ترتیب، تحقق هدف یا شکست در آن عواقب مثبت یا منفی جدیتری برای شما خواهد داشت و اصطلاحاً، از این حالت “هر چه پیش آید، خوش آید“ خارج میشوید! (منبع: Positive Psychology)
بهطورکلی، هدفگذاری یک تکنیک انگیزشی – روانشناسی است که منجر به بهبود عملکرد افراد در شرایط مختلف خواهد شد؛ بنابراین، هدفگذاری چیزی فراتر از صرفاً بیان خواستههاست و باید حتماً با جزئیات مکتوب شود.
بیشتر بخوانید:
10 نوع مهم اهداف زندگی
عبارت “اهداف زندگی” بسیار گسترده است؛ زیرا به تعداد افکار، باورها، عقاید، آرزوها، شرایط و غیره تکتک مردم جهان، اهداف زندگی جداگانهای و متنوعی وجود دارند! به همین ترتیب، متخصصان یک دستهبندی کلی شامل 10 نوع هدف زندگی کلی تدوین کردهاند که اولویتهای تمام مردم را در بر بگیرد. قبل از بررسی این موارد، اجازه دهید نکتهای مهم را به شما یادآوری کنم:
هدف تدوین چنین دستهبندیهایی، ایجاد تعادل در زندگی و هدفگذاریها است تا از تکبعدی شدن زندگی افراد جلوگیری شود و آنها بتوانند بخشهای مختلف زندگی خود را به طور همزمان بهبود ببخشند؛ بنابراین، هنگام تعیین اهداف زندگی، باید تمام این دستهبندیها را در نظر بگیرید.
در ادامه، این 10 مورد را به همراه نمونههایی از هر کدام و اقداماتی برای دستیابی به آنها بررسی خواهیم کرد. این لیست طبق ترتیب خاصی نیست و اولویتهای شما معیار اصلی خواهند بود.
1_ اهداف مالی
برای تعیین اهداف مالی، باید به سؤالات زیر پاسخ دهید:
- میخواهید شرایط مالی خود را به چه صورتی تغییر دهید؟
- چطور میتوانید از پولی که در حال حاضر دارید، بهتر استفاده کنید؟
- وقتی به وضعیت مالی فعلی خود فکر میکنید، چه مسائلی به ذهنتان خطور میکند؟
- آیا میتوانید هزینههای خود را از یکدیگر تفکیک کنید یا هیچگونه برنامهریزی و حسابکتاب مالی ندارید؟
نمونه اهداف مالی
- افزایش درآمد فعلی
- پسانداز برای خرید لوازم الکترونیکی
- پسانداز برای عملهای زیبایی یا درمانی
- برنامهریزی مالی برای سالهای بازنشستگی
- جمعکردن پول برای یک سفر تابستانه یا شام در یک رستوران گرانقیمت
راهکارهای تحقق اهداف مالی
- گرفتن وام
- کاهش هزینههای غیرضروری
- نوشتن حساب و کتاب ماهانه و تفکیک هزینهها
- سرمایهگذاری در طلا، مسکن، بورس یا ارزهای دیجیتال
- استفاده از روشهای ساده مدیریت مالی؛ مانند قانون 20 30 50
- ایجاد یک منبع درآمد جانبی؛ مانند آنلاینشاپ، اجارهدادن یک ملک، سرمایهگذاری و غیره
2_ اهداف کاری
این دسته از اهداف به شغل شما مربوط میشوند؛ بهعنوانمثال، شاید بخواهید شغلتان را عوض کنید، ترفیع بگیرید، کسبوکار خود را گسترش دهید یا ساعات بیشتری کار کنید. مشوق اهداف کاری مواردی مانند علاقه به شغل، عطش پیشرفت و تحسین، نیاز به پول بیشتر، کنارزدن رقبا، حفظ جایگاه در سازمان یا بازار و غیره باشد. اهداف کاری لزوماً مالی هم نیستند و میتوانند زیرمجموعه اهداف شخصی هم قرار بگیرند.
نمونه اهداف کاری
تمام این موارد برای کسبوکارهای شخصی، کارمندان و حتی فریلنسرها صدق میکنند و از این نظر، محدودیتی وجود نخواهد داشت:
- دریافت خدماتی مانند بیمه
- کاهش هزینههای غیرضروری
- ایجاد یک محیط کار شاد و پویا
- جذب نیروی کار جدید و حرفهای
- بهبود فناوریها و ابزار مورداستفاده
- اضافهکاری جهت دریافت پاداش بیشتر
- گسترش حوزه کاری خود به بخشهای دیگر
- ایجاد سیستمهایی برای بهبود تجربه مشتریان
- کاهش زبالههای کارگاه تولیدی یا کارخانه خود
- بهبود وبسایت یا صفحات اجتماعی کسبوکارتان
- امتحان روشهای جدید برای انجام کارهای معمول
- بستن قرارداد با یک کارفرمای مطرح یا شرکت بزرگ
- یادگیری یک مهارت جدید برای دریافت ترفیع و افزایش حقوق
- فراهمکردن مقدمات شغلی ساده و جذاب اما سودمند برای دوره بازنشستگی خود
راهکارهای تحقق اهداف کاری
در درجه اول، باید ریسکپذیر باشید؛ اما ریسکهای منطقی! یعنی از امتحانکردن کارهای جدید نترسید و از فضای امن خود خارج شوید؛ اما کاری نکنید که اعتبارتان به خطر بیفتد یا عواقب جدی برایتان داشته باشد. در اقدامات بعدی، باید برنامهریزی مناسبی برای رسیدن به اهدافتان داشته باشید. بهعنوانمثال، اگر میخواهید کسبوکار خودتان را راه اندازی کنید، باید کمکم ساعات کاری شغل فعلیتان را کاهش دهید تا در عین حفظ جریان درآمد، زمان کافی برای راه اندازی آن کسبوکار داشته باشید. برنامهریزی برای تحقق اهداف مالی میتواند مالی یا شخصی باشد.
3_ اهداف مربوط به روابط
این اهداف به سه دسته کلی تقسیم میشوند:
- روابط کاری
- روابط عاطفی
- روابط خانوادگی
اهداف مربوط به روابط از مهمترین اهداف زندگی محسوب میشوند؛ زیرا پایه و اساس زندگی هستند و اگر خداینکرده هر جای زندگیمان شکست بخوریم، روابط پایدارمان هستند که به دادمان میرسند! برای تعیین اهداف اینچنینی، باید دو نکته را در نظر داشته باشید:
- اهداف باید نشاندهنده تعهد شما به آن افراد و در اولویت قرار دادنشان باشد،
- اهداف باید روی عمیقتر کردن ارتباط شما با افراد تمرکز کنند و مشوق افزایش صمیمیت و اعتماد متقابل باشند.
نمونه اهداف مربوط به روابط
- برنامهریزی یک شام رمانتیک با پارتنرتان
- یادگیری یک مهارت جدید به همراه دوستان و همکاران خود
- برنامهریزی برای انجام فعالیتهای مخصوص والدین و فرزندان
- انجام فعالیتهای ورزشی بهصورت دوستانه، گروهی یا خانوادگی
- انجام یک پروژه سبک بهصورت گروهی و تمرکز روی بهبود روابط
- کمکگرفتن از اطرافیان برای القای حس توانایی و مفیدبودن به آنها
- ساختن هدایای دستساز، کشیدن نقاشی یا درستکردن کاردستیهای بانمک
- رفتن به یک سفر خانوادگی، رمانتیک، دوستانه یا کاری برای افزایش صمیمیت
- بهخاطر سپردن اتفاقات مهم زندگی آنها و پرسوجو درمورد شرایط فعلی هر کدام
- احوالپرسی روزانه و حفظ ارتباط؛ حتی در حد فرستادن یک پست ساده در اینستاگرام
- تهیه لیستی از علاقهمندیهای اطرافیانتان و خرید کادو و هدیههای شخصیسازیشده برای هر کدام
- ایجاد یک رسم خانوادگی؛ مثلاً هر پنجشنبهشب از بیرون غذا بگیرید و یک بازی برد گیم راه بیندازید.
راهکارهای تحقق اهداف مربوط به روابط
- کمکگرفتن از مشاور برای بهبود روابط
- انجام کارهای جدید با افراد مهم زندگیتان
- داشتن گفتوگوهای عمیق و پایین آوردن گارد خود
- جداکردن زندگی کاری، عاطفی و خانوادگی از یکدیگر
- برقراری ارتباط مؤثر با افراد موفق، هدفمند، هم فکر و افرادی که تحسینشان میکنید
- قطع رابطه با افراد سمی و رهاکردن روابط ناسالم دوستانه، کاری، رمانتیک و خانوادگی
- پایین آوردن استانداردها (انتخاب زمان، لباس یا فعالیت مناسب) و دیدن یکدیگر به هر بهانهای
ضمن آن که میتوانید یک قانون ساده بین خودتان وضع کنید که به واسطه آن، هفتهای یک شب اصلاً از خودتان صحبت نکنید و تنها شنونده صحبتها، نگرانیها و دغدغههای طرف مقابل باشید.
4_ اهداف سلامتی
اهداف سلامتی محدود به مسائل فیزیکی نمیشوند و موارد ذهنی و روانی را نیز در بر میگیرند.
نمونه اهداف سلامتی
- کاهش وزن
- افزایش تمرکز
- پیادهروی روزانه
- افزایش وضوح ذهن
- افزایش انرژی روزانه
- افزایش اعتمادبهنفس
- کاهش دردهای بدنی
- افزایش ضریب هوشی
- خارجشدن روزانه از خانه
- نوشیدن 8 لیوان آب در روز
- کاهش استرس و افکار منفی
- رعایت رژیم غذایی سالم و کاهش مصرف فستفود
- کنارگذاشتن مواد مخدر و الکل؛ مانند سیگار، گل و غیره
راهکارهای تحقق اهداف سلامتی
- مراجعه به روانشناس
- یادگیری ساز یا زبان جدید
- مدیتیشن و تمرین ذهنآگاهی
- مصرف ویتامینها و مکملهای مناسب
- ایجاد روتین روزانه ساده و پایبندی به آن
- کاهش استفاده از اینترنت و فضای مجازی
- کنارگذاشتن کافئین و محرکهای اینچنینی
- ایجاد عادت نوشتن روزانه برای سبک کردن ذهن
- رفتن به یک سفر کوتاه و دورشدن از فضای پر تنش
- یادگیری مهارت تندخوانی برای مطالعه و یادگیری بیشتر
- خرید لباسهای سایز کوچک و تلاش برای رسیدن به آن سایز
- شرکت در تورهای طبیعتگردی و برقراری ارتباط با افراد سلامت
- استفاده از تکنیکهای تشویقی برای حفظ روند رژیم و تغذیه سالم
- مطالعه کتاب، گوشدادن به پادکست، تماشای ویدئوهای مفید یوتیوب و TED
بیشتر بخوانید:
5_ اهداف شخصی
اهداف شخصی گستردهترین نوع اهداف زندگی هستند و بهنوعی، همگی زیر مجموعه همین دسته قرار میگیرند.
نمونه اهداف شخصی
- دیدار یک فرد مشهور
- مطالعه دو کتاب در ماه
- یادگیری یک زبان جدید
- تماشای دو فیلم در هفته
- نوشتن و انتشار یک کتاب
- عوضکردن دکوراسیون خانه
- راهانداختن کسبوکار شخصی
- زندگی در لحظه و ذهنآگاهی
- یادگرفتن آشپزی و شیرینیپزی
- تمرین نه گفتن بدون رودربایستی
- بهبود مدیریت زمان و مدیریت مالی
- گوشدادن به پادکستهای روانشناسی
- دیدن فارغالتحصیلی، عروسی و موفقیتهای فرزندان
- شرکت در یک گردهمایی، سمینار یا کنسرت بهخصوص
- غلبه بر ترسها و فوبیاها؛ مانند ترس از گربه، آب و غیره
- شکستن رکوردهای شخصی خود در ورزش، نقاشی، تایپکردن و غیره
- دیدن نتیجه تلاشهایتان؛ مانند دیدن کتابتان در فروشگاهها، مطالعه مقالات خود در وبسایتها یا تماشای طراحیهای خود در سطح اینترنت
راهکارهای تحقق اهداف شخصی
بهترین روش برای تحقق اهداف شخصی، استفاده از تکنیک Blue Sky Thinking است:
تکنیک Blue Sky Thinking در واقع تمرینی ذهنی است که طی آن، شما باید برای مدت مشخصی به زندگی ایدهآل خود فکر کنید. در این زمان، شما باید تمام محدودیتها و موانع فعلی را نادیده بگیرید و اصطلاحاً، رؤیاپردازی کنید. حذف این محدودیتها باعث میشود ذهنتان بازتر شود. (منبع: Luxoft)
بهعنوانمثال، خانواده سختگیر خود را فراموش کنید و تنها روی سفرها و جاهایی که میخواهید بروید تمرکز کنید؛ ببینید میخواهید چطور بروید، چه بپوشید، کجا بروید و چطور به نظر برسید. زمانی که دائماً به این محدودیتها بپردازید، رویهها و خواستههایتان در نطفه خفه خواهند شد؛ در نتیجه، هرگز قدمی برای تحقق آنها برنمیدارید و تنها میدانید که شدنی نیستند. فکرکردن بدون محدودیت به شما کمک میکند روشهایی برای رسیدن به این دسته از اهداف پیدا کنید که در شرایط عادی، به فکرتان نمیرسید!
این تکنیک تنها مربوط به محدودیتهای بیرونی نیست؛ بلکه شما میتوانید برای مواردی مانند کتابخواندن، ورزشکردن، ایجاد عادات سالم و غیره که موانع درونی دارند نیز از آن استفاده کنید.
سایر روشهای تحقق اهداف شخصی به شرح زیر هستند:
- داشتن یک دفتر شکرگزاری روزانه
- کمکگرفتن از دیگران بدون خجالت و ترس
- یافتن ارزشهای شخصی خود و اولویتدادن به آنها
- انجام کارهای مهربانانه در طول روز بدون چشمداشت
- کاهش خودسانسوری و انجام کارها برای خوشایند دیگران
- تلاش برای رشد شخصی با گوشدادن به پادکست و کتابخواندن
- یافتن شغل یا سرگرمی موردعلاقه بدون منافع مالی و تنها جهت بهبود حال روحی
- امتحانکردن چیزهای جدید، حتی آنهایی که بسیار کوچک به نظر میرسند؛ مانند دویدن در خیابانها، قدمزدن زیر باران و غیره
به جز موارد بیان شده، اهداف زیر هم از اهداف اصلی به شمار میروند که باید در برنامه کلی شما وجود داشته باشند:
- اهداف سفر؛ مانند برنامهریزی سفرهای خانوادگی، دوستانه، عاشقانه یا تنها به مقاصد متنوع
- اهداف ماجراجویی یا انجام کارهایی که مدتهاست قصد امتحانکردنشان را دارید؛ مانند پاراگلایدر، غواصی اسکی و غیره
- اهداف تفریحی؛ مانند سفر به یک مقصد خاص، امتحانکردن یک رستوران گرانقیمت، انجام کارهای لذتبخش و موردعلاقه
- اهداف مشارکتی یا اهدافی که جنبه اجتماعی داشته باشند؛ مانند کمک به خیریهها، تدریس رایگان به کودکان کار، عقیمسازی حیوانات
چالش های رایج هنگام تعیین و رسیدن به اهداف زندگی
یکی از تجربیات مشترک همه ما، چیدن یک برنامه پروپیمان برای رسیدن به چند هدف متنوع و بهظاهر ساده است که بعد از چند روز، به طرز وحشتناکی شکست میخورد! در این شرایط، قبل از هر چیز به خودمان و تواناییهایمان شک میکنیم؛ زیرا دید نادرستی نسبت به فرایند هدفگذاری داریم. در مقاله اشتباهات هدفگذاری مفصلاً به این موارد میپردازیم؛ اما تعدادی از مهمترین آنها به شرح زیر هستند:
1_ تعیین اهداف زندگی نامناسب
در بسیاری از موارد، شکست برنامهها و تلاشهای ما زیر سر خود اهداف است! اما چرا؟
همانطور که قبلاً گفتیم، اهداف خواستههای قلبی هستند که ارزش مادی یا معنوی برایمان دارند؛ اما هر خواستهای، هدف نیست و باید طبق معیارهایی، در قالب هدف بازتعریف شود. این معیارها، همان متدهای مختلف هدفگذاری هستند؛ مانند متد SMART، HARD، WOOP و غیره. بهطورکلی، باید از انتخاب اهداف اینچنینی خودداری کنید:
- اهداف کلی و مبهم
- اهداف غیرواقعبینانه
- اهداف غیرقابلاندازهگیری
- اهداف تعیین شده توسط دیگران
- اهداف نامنطبق با ارزشها و علایق شخصی
- اهداف منفی برای خلاصشدن از شر چیزی
- اهداف تعیین شده تحتتأثیر ترندهای اجتماعی
2_ عدم تعادل بین اهداف زندگی شخصی و حرفهای
در بخش معرفی انواع اهداف زندگی، گفتیم اهداف باید بهگونهای تنظیم شوند که فرد امکان توسعه وجوه مختلف زندگی را درآنواحد داشته باشد. از طرفی، عدم تعیین اهداف متعدد نیز یکی از مهمترین اصول هدفگذاری است؛ پس باید چه کرد؟
شما باید مجموعه از اهداف زندگی انتخاب کنید که هر کدام دارای درجات مختلف دشواری، چالش و اولویت باشند و یکدیگر را کامل کنند. بهعنوانمثال، “یادگیری یک مهارت جدید” در عین داشتن کار تماموقت و یک خانواده کوچک دشوار است؛ اما اولویت اصلی شما نیست و حالت تفننی و شخصی دارد. در نتیجه، شما میتوانید عملکرد مثبت در کار و روابط خوب خانوادگی را حفظ کنید و به این هدف شخصی نیز رسیدگی کنید.
بیشتر بخوانید:
3_ ننوشتن اهداف زندگی
به جز Edward Locke و Gary Latham، روانپزشکان و استاد دانشگاههای مطرحی مانند Gail Matthews نیز معتقدند نوشتن لیست اهداف زندگی، اولین قدم جدی شما برای رسیدن به آنها است و این کار احتمال موفقیت شما را 42 درصد بالاتر خواهد برد. اما چرا؟
حین نوشتن اهداف، شما درگیر دو فرایند حیاتی میشوید: ذخیرهسازی خارجی و رمزگذاری. ذخیرهسازی خارجی مانند نگهداری از اطلاعات مهم در یک هارد یا فلش است؛ یعنی شما این اطلاعات مهم و با جزئیات را جایی خارج از مغز و ذهنتان ثبت میکنید تا بهراحتی قابلدسترسی باشند، نشانههای بصری (الفبا، شکل کاغذ، رنگ خودکار و غیره) بهعنوان یادآور عمل کنند و تعهد شما نسبت به مسیر را حفظ و تقویت کنند. از طرفی، رمزگذاری یک فرایند بیولوژیکی است که به واسطه آن، مغز ما تصمیم میگیرد کدام اطلاعات در حافظه بلندمدت ذخیره شوند. (منبع: UPM)
بهاینترتیب، نوشتن اهداف منجر به تقویت این فرایند و افزایش احتمال بهخاطر سپاری اهداف میشوند. در این صورت
- افکارتان مرتب میشوند،
- بهتر اولویتبندی میکنید،
- اهمیت آنها برایتان دوچندان میشود،
- احتمال حواسپرتی کاهش پیدا میکند،
- کمکم به شکل یک تصویر ذهنی درمیآیند،
- عملکرد و نحوه برنامهریزی شما بهبود خواهد یافت،
- روشهای بهتری برای رسیدن به آنها خواهید یافت،
- از حالت رؤیا خارج شده و قابلدستیابیتر به نظر میرسند،
- انگیزه و علاقه بیشتری برای رسیدن به آنها خواهید داشت،
- روند پیشرفتتان را راحتتر بررسی و اندازهگیری خواهید کرد.
شما میتوانید لیست اهداف زندگی را بهصورت دیجیتالی یا دستی بنویسید که هر کدام، مزایا و معایب بهخصوص خود را دارند و انتخاب نهایی، بر اساس ترجیحات شما خواهد بود.
سایر چالشهای رایج در تنظیم اهداف زندگی به شرح زیر هستند:
- عدم اعتمادبهنفس
- انتخاب اهداف متعدد
- عدم برنامهریزی مناسب
- عدم برنامهریزی و پیگیری
- عدم تعیین بازه زمانی مشخص
- عدم پیگیری و بررسی روند پیشرفت
- عدم تفکیک اهداف بلندمدت و کوتاهمدت
- ترس از شکست و دشواری در مدیریت آن
- فقدان انگیزه و عدم احساس ضرورت برای رسیدن به هدف
- کمبود منابع و محدودیتهای مالی، روانی، اجتماعی و غیره
- عدم بهروزرسانی اهداف باتوجهبه تغییر شرایط شما، محیط و غیره
شما میتوانید با مطالعه مقاله آموزش هدف گذاری، از بروز خطاهای اینچنینی جلوگیری کنید.
کلام آخر
معیار به خصوصی برای سنجش میزان تأثیرگذاری، بزرگی یا اهمیت اهداف زندگی وجود ندارد؛ زیرا کاملاً شخصی هستند و باید باتوجهبه شرایط و ترجیحات منحصربهفرد شما تعیین شوند. بااینحال، رعایت تعادل در تعیین اهداف، انتخاب اهداف مناسب و شیوه صحیح هدفگذاری از موارد مهمی هستند که باید برای اطمینان از موفقیت و عملکرد مثبت خود در نظر بگیرید.
منابع: