بیش فعالی تا چه سنی ادامه دارد؟

اگر در حال خواندن این مطلب هستید، یعنی تشخیص ADHD کودک یا نوجوانتان قطعی شده است و در حال شروع روند درمان هستید. مانند هر والد نگران دیگری، احتمالا اولین سوالتان این است: بیش فعالی تا چه سنی ادامه دارد؟

بیش فعالی یک وضعیت مادام‌العمر است و با گذر زمان برطرف نخواهد شد؛ بلکه علائم آن شکل تازه‌ای به خود خواهند گرفت. بهتر است درمان و کنترل علائم این اختلال از کودکی صورت بگیرد.

بیش فعالی معمولا در چه سنی تشخیص داده می‌شود؟

برای کسب اطلاعات بیشتر و درک شرایط یک کودک مبتلا، قبل از هر چیز باید بدانید ADHD چیست؟

اختلال نقص توجه/بیش فعالی یکی از شایع‌ترین و مورد مطالعه‌ترین اختلالات عصبی – رشدی در کودکان به شمار می‌رود. این اختلال، در واقع یک بیماری مغزی طولانی‌مدت و مزمن است که باعث بروز اختلالاتی در عملکرد اجرایی مغز می‌شود؛ مانند ناتوانی در مدیریت احساسات، افکار و اعمال. (منبع)

علائم ADHD در کودکان تا حد زیادی در دسته رفتارهای عادی کودکانه قرار می‌گیرند؛ بنابراین تشخیص این اختلال در کودکان کار مشکلی است و راستش را بخواهید، هر کسی از پسش برنمی‌آید! آمارهای بیان شده در این زمینه کاملا دقیق نیستند؛ اما باتوجه‌به مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ایالات متحده، تقریبا 11% کودکان بین سنین 2 تا 17 سال با این اختلال تشخیص داده شدند.

به‌طورکلی و طبق گزارش‌ها، پسران حدود 2 برابر دختران دچار این اختلال می‌شوند؛ اما این گزاره به دو دلیل زیر کاملا قابل‌استناد نیست:

1. نوع بیش فعالی پسران و دختران متفاوت است؛ معمولا پسران دچار نوع تکانشی هستند و علائم فیزیکی بیشتری نشان می‌دهند. از طرفی، دختران معمولا دچار نوع نقص توجه و بسیار آرام هستند.
2. کلیشه‌های فرهنگی تشخیص این اختلال در کودکان را دشوار می‌کند؛ معمولا خانواده‌ها انتظار دارند پسران شیطنت کنند و دختران ساکت و خانم باشند. این انتظار و دیدگاه، باعث می‌شود خانواده‌ها نسبت به ابتلای فرزند دختر به این اختلال توجه کافی نداشته باشند. در نتیجه، آمار درستی از دختربچه‌های مبتلا وجود ندارد. (منبع 1، 2)

• بیشتر بخوانید: نقش تغذیه در بیش فعالی
• بیشتر بخوانید:علائم بیش فعالی در کودکان زیر دو سال
• بیشتر بخوانید: تأثیرات بیش فعالی و تأخیر کلامی در زندگی

تغییر علائم بیش فعالی با افزایش سن

برای اینکه با علائم و آثار ADHD بر کودک مبتلا آشنا باشید، باید بدانید علت بیش فعالی چیست؟

منشا بروز ADHD در کودکان نامعلوم است؛ اما طبق آخرین تحقیقات، دانشمندان معتقدند عوامل زیر در بروز ADHD نقش دارند:

1. ژنتیک؛ حدود 74 تا 79 درصد
2. ساختار مغز؛ سایز و حجم مغز، تعادل در انتقال‌دهنده‌های عصبی و آسیب به مغز
3. عوامل محیطی؛ سوءمصرف مواد و الکل در والدین، ناپرهیزی‌های دوران بارداری (ADHD و سیگار کشیدن را مطالعه کنید.)، مشکلات زمان زایمان، آسیب روحی و زندگی در محیط آلوده

باتوجه‌ به این موارد، ADHD یک اختلال کاملا ذهنی نیست و تا حد زیادی به شرایط بدنی یک فرد بستگی دارد؛ بنابراین علائم آن با افزایش سن بهتر نمی‌شوند، بلکه در مواردی شدت می‌گیرند. کودک در سنین خردسالی دچار بیش فعالی و تکانشگری می‌شود، در سنین نوجوانی بی‌قراری و اضطراب را تجربه می‌کند و در بزرگسالی مجموعه‌ای از این علائم را خواهد داشت. طبق گزارش‌ها، بیش از 75% کودکان مبتلا به ADHD، علائم قابل‌توجهی را در بزرگسالی تجربه خواهند کرد. برای پسران، ADHD و سربازی یک مشکل بزرگ‌تر خواهد بود.

ابتلا به ADHD مانند شکستن استخوان است؛ اگر خدایی نکرده دستتان بشکند، آیا خودبه‌خود خوب می‌شود؟ خیر! اگر به آن رسیدگی نکنید اشتباه جوش می‌خورد، ممکن است عفونت کند و در نهایت، باعث بروز ناتوانی جسمی شود. به همین ترتیب، اگر به ADHD رسیدگی نشود، رشد می‌کند و آسیب‌هایش را گسترش می‌دهد.  (منبع 1، 2)

• بیشتر بخوانید: تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان
• بیشتر بخوانید: ویتامین ها و مکمل ها برای بیش فعالی

آیا اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی با افزایش سن بدتر می‌شود؟

این یک سوال دوپهلو است و دو جواب دارد! درصورتی‌که ADHD “درمان نشده” باقی بماند، با افزایش سن علائم آن تشدید خواهند شد و فرد مشکلات بیشتری را نسبت به دوران کودکی خود تجربه خواهد کرد؛ اما درصورتی‌که روند درمان و کنترل علائم ADHD از کودکی شروع شده باشند، افزایش سن لزوما باعث تشدید علائم نخواهد شد.

برای پاسخ به سوال بیش فعالی تا چه سنی ادامه دارد؟ باید بدانید علائم ADHD صرفا با گذر زمان بدتر نمی‌شوند (مگر اینکه عامل فرسودگی ذهنی و تجربه اپیزودهای افسردگی و اضطراب مکرر را در نظر بگیریم). شما باید این مسئله را در نظر بگیرید که با بزرگ‌شدن افراد، انتظارات دیگران از آن‌ها، وظایفشان و نقش آن‌ها در جامعه تغییر خواهد کرد؛ بنابراین، به‌عنوان‌مثال، اگر در کودکی تنها در زمینه تحصیلی به مشکل می‌خوردند، در بزرگسالی در زمینه کاری به مشکل خواهند خورد و از نظر مالی به‌سختی می‌افتند. پس علائم همان است، اما پس‌لرزه‌های آن‌ها با افزایش سن، تشدید خواهد شد. (منبع: VeryWellmind)

بیش فعالی تا چه سنی ادامه دارد؟

باتوجه‌به اینکه این اختلال درمانی ندارد و علائم آن با گذر زمان شدیدتر می‌شوند، ADHD یک وضعیت مادام‌العمر به شمار می‌رود. با گذر زمان، شما شاهد کاهش علائم و بهبود کودک خود نخواهید بود و این علائم هر روز بیشتر از روز قبل او را آزار خواهند داد؛ بنابراین این سوال که بیش فعالی تا چه سنی ادامه دارد؟ پاسخ قاطعی نخواهد داشت. اما اگر اوضاع به‌ این‌ ترتیب است، پس چطور بزرگسالانی با اختلال ADHD زندگی خوبی دارند؟

پاسخ در مدیریت علائم است. بخش بزرگی از درمان بیش فعالی کودکان در مدیریت علائم خلاصه می‌شود. در طی این جلسات درمانی، شما و کودک با ماهیت این اختلال آشنا می‌شوید و کم‌کم یاد می‌گیرید برای کنترل این علائم چه کنید. به‌این‌ترتیب، کودک شما فرصت تجربه یک زندگی نرمال را به دست می‌آورد و کنترل احساسات، افکار و اعمال خود را به دست خواهد گرفت.

این مسئله هنوز ثابت نشده است؛ اما طبق مشاهدات پراکنده، افرادی که در کودکی مهارت‌های مدیریت علائم خود را به دست بیاورند، در سنین بزرگسالی معمولا با علائم کمتری دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در برخی موارد، این علائم به حدی کم شده‌اند که دیگر در تست‌های استاندارد، فرد بزرگسال در دسته مبتلایان به ADHD قرار نمی‌گیرد. بااین‌حال، به‌خاطر داشته باشید که هر لحظه احتمال شدت‌گرفتن علائم وجود دارد؛ بنابراین کودک شما باید حتما مهارت‌های خودکنترلی و خودشناسی را به دست بیاورد.  (منبع 1، 2)

اگر بیش فعالی درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟

توجه داشته باشید که ADHD در حال حاضر درمانی ندارد. در واقع چیزی که به‌عنوان “درمان ADHD” شناخته می‌شود، شامل اقدامات زیر است:

• دارودرمانی
• روان‌درمانی شناختی

این دو مورد مکمل یکدیگر هستند و باید در یک راستا قرار بگیرند. لطفا در برابر مصرف داروها یا مراجعه به روانپزشک مقاومت نکنید. این اختلال، یک بیماری مزمن و جدی است که می‌تواند کیفیت زندگی فرزند شما را بسیار کاهش دهد و منجر به بروز سایر اختلالات، مانند افسردگی و اضطراب شدید شود. رابطه بین ADHD و خواب نیز بسیار پیچیده و مهم است؛ باتوجه‌به اینکه خواب نقش مهمی در رشد کودکان ایفا می‌کند، حتما باید این مورد را در رفتار او بررسی کنید.

با کمک دارو و روان‌درمانی شناختی، کودک شما کم‌کم یاد می‌گیرد ADHD چیست. با این شناخت، او متوجه می‌شود چرا احساسات، علایق و کارهایش با سایر هم‌سن‌وسال‌هایش متفاوت است و در نتیجه، بهتر با خودش کنار می‌آید. این خودشناسی، تا حد زیادی از بروز افسردگی، اضطراب و انزوا در کودک شما جلوگیری می‌کند و او می‌تواند زندگی نرمال‌تری را تجربه کند. در صورت عدم درمان، ADHD منجر به بروز عوارض جدی و مادام‌العمر می‌شود. (منبع 1، 2)

• بیشتر بخوانید: درمان بیش فعالی در بزرگسالان
• بیشتر بخوانید: درمان شناختی رفتاری بیش فعالی
• بیشتر بخوانید: درمان خانگی بیش فعالی در کودکان

بهترین سن برای درمان بیش فعالی چه سنی است؟

طبق مجموعه دستورالعمل‌های آکادمی اطفال آمریکا، تشخیص ADHD در کودکان بین 4 تا 17 سال دقیق‌تر است؛ زیرا در سنین کمتر، بی‌توجهی یا فعالیت‌های تکانشی طبیعی تلقی می‌شوند.

علائم کلی بیش فعالی شامل موارد زیر هستند:

• اختلالات تمرکز
• ناتمام گذاشتن کارها
• مشکلات گوش‌دادن و یاد گرفتن
• ناتوانی در اجرای دستورالعمل‌ها
• عدم نظم؛ به‌گونه‌ای که خود فرد را کلافه کند.
• اهمال‌کاری شدید
• گم‌کردن وسایل

این علائم حتی در کودک هم باعث بروز خودسرزنشگری، عصبانیت و بیزاری می‌شوند؛ چه برسد به بزرگسالی که درک بیشتری از دنیای اطراف دارد و مسئولیت بیشتری بر دوشش است. این علائم، فعالیت‌هایی مانند درس‌خواندن، یادگیری، دوست پیداکردن، رشد مهارت‌های اجتماعی و شکل‌گرفتن شخصیت کودک را شدیدا تحت‌تاثیر قرار می‌دهند و از کیفیت زندگی او می‌کاهند. در نتیجه، هر چه کودک بزرگ‌تر می‌شود، چالش‌های بیشتری را تجربه می‌کند و بیماری او شدیدتر می‌شود.

بنابراین، بهتر است از همان سنین پایین، به فکر درمان و کمک به کودک در کنارآمدن با این اختلال باشیم. در این صورت، از بروز سایر اختلالات در کودک جلوگیری می‌شود و زندگی آسان‌تری را تجربه خواهد کرد. (منبع 1، 2)

مراقبت از کودک بیش فعال

تربیت و مراقبت از کودک مبتلا به ADHD کار آسانی نیست. بسته به نوع و شدت علائم فرزندتان، قوانین خانه، واکنش‌های شما و روش‌های تربیتی نیاز به بازبینی دقیق دارند. شما باید این حقیقت را بپذیرید که کودک ADHD، عملکرد مغزی متفاوتی با سایر کودکان دارد؛ بنابراین ممکن است مهارت های او با توجه به سنش ضعیف باشند. کودک بیش فعال توانایی یادگیری دارد و از نظر هوشی مشکلی ندارد، اما باید از روش درستی برای یاددادن درست و غلط به او استفاده کنید.

زندگی با این کودکان ممکن است دشوار باشد؛ بنابراین در وهله اول، باید روی خودتان کار کنید. از کوره در رفتن، مقایسه کردن و سرزنش کودک علائم او را شدیدتر خواهد کرد. شما باید صبر، مهربانی و پذیرش را در خود تقویت کنید و بیشتر از هر پدر و مادر دیگری، آماده کمک و حمایت از کودک خود باشید. (منبع)

کلام آخر

اختلال نقص توجه/بیش فعالی یک بیماری شایع و مادام‌العمر است که درک کودک از اطرافش را تغییر می‌دهد و فرصت تجربه دوران کودکی شاد و بی‌دغدغه را از او دریغ می‌کند. برای اینکه بدانید بیش فعالی تا چه سنی ادامه دارد؟ باید نگاهی به اقدامات درمانی کودک داشته باشید. در صورتی‌ که کودک داروی مناسب دریافت کند و به طور منظم در جلسات روان‌درمانی حضور داشته باشد، می‌تواند علائمش را کنترل کند. کودک شما باید یاد بگیرد با این علائم زندگی کند و آن‌ها را مدیریت کند. تنها در این صورت می‌تواند یک زندگی نرمال را تجربه کند.

منابع

• https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4784-attention-deficithyperactivity-disorder-adhd
• https://kidshealth.org/en/parents/parenting-kid-adhd.html
• https://www.verywellmind.com/do-kids-outgrow-adhd-20509#:~:text=Research%20suggests%20that%20while%20symptoms,symptoms%20and%20impairment%20in%20adulthood.
• https://www.medicalnewstoday.com/articles/does-adhd-go-away#can-it-go-away