موسسه American Institute of Stress گزارش می‌دهد که ۳۳ درصد از مردم استرس شدیدی دارند. به گزارش همین موسسه، ۷۷ درصد از مردم تحت تأثیر استرسی هستند که (احساس می‌کنند) بر سلامت آن‌ها تأثیر می‌گذارد و ۷۳ درصد نیز تحت تأثیر استرس سلامت روان‌شان دچار مشکل می‌شود. استرس مزمن این روزها به زندگی بسیاری از مردم راه پیدا کرده است؛ به همین دلیل تصمیم گرفتیم که در این مقاله درباره این استرس، دلایل، علائم و نحوه درمان آن صحبت کنیم.
استرس مزمن چیست؟
برای تعریف استرس مزمن، ابتدا نیاز است که شما را با معنی استرس آشنا کنیم. به پاسخ فیزیولوژیکی بدن در برابر موقعیت‌های سخت استرس می‌گویند. این حالت روانی باعث ترشح هورمون‌هایی از جمله کورتیزول و آدرنالین می‌شود. این هورمون‌ها بدن را برای رویارویی با موقعیت‌های دشوار آماده می‌کنند؛ مثلاً ضربان قلب را بالا می‌برند.
حالا بگذارید استرس مزمن را توضیح دهیم:
Chronic stress is the result of stress that builds up from repeated exposure to stressful situations and the hormones your body releases during each stressful episode. Many things can lead to chronic stress, including factors such as difficult relationships.
استرس مزمن از مواجهه مکرر با موقعیت‌های استرس‌زا ایجاد می‌شود و هورمون‌هایی که بدن شما در هر بار استرس ترشح می‌کند، در این امر نقش دارند. عوامل مختلفی می‌توانند به استرس مزمن منجر شوند، از جمله روابط نامناسب، فشارهای شغلی و نگرانی‌های مالی. Healthline
انجمن روانشناسی آمریکا (APA) گزارش می‌دهد که ۷۰ درصد از بزرگسالان در ایالات متحده یکی از نشانه‌های استرس مزمن را در طول زندگی خود تجربه کرده‌اند.
استرس مزمن می‌تواند یک چرخه معیوب بهوجود آورد؛ این یعنی منجر به بروز رفتارهایی می‌شود که خود استرس‌زا هستند و آسیب بیشتری به جسم و روان‌تان می‌رسانند؛ از جمله این رفتارها می‌توان به بی‌خوابی، تغذیه نامناسب یا عدم فعالیت بدنی اشاره کرد. این چرخه به‌مرور روی سبک زندگی‌تان تأثیر منفی می‌گذارد و کیفیت زندگی‌تان را پایین می‌آورد.
زمانی که دچار استرس مزمن می‌شوید، بدن به‌طور مداوم در حالت “جنگ یا گریز” قرار دارد. این یعنی بدن در حالت آماده‌باش برای مقابله با تهدیدات است. این وضعیت هر چند شاید برای کوتاه‌مدت مفید باشد، اما در طولانی‌مدت آسیب‌زننده خواهد بود.
علائم استرس مزمن چیست؟
استرس مزمن علائم مختلفی دارد که آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
علائم جسمی
| علائم | توضیحات |
| خستگی مداوم | احساس خستگی و ناتوانی حتی پس از استراحت کافی |
| مشکلات خواب | بی‌خوابی، خواب‌آلودگی در طول روز یا خواب‌های ناآرام |
| دردهای عضلانی | درد و تنش در عضلات، به ویژه در ناحیه گردن و شانه‌ها |
| مشکلات گوارشی | مشکلاتی مانند نفخ، اسهال یا یبوست |
| افزایش ضربان قلب | احساس تپش قلب یا افزایش فشار خون |
| سردرد | سردردهای مکرر یا میگرن |
علائم روانی
| علائم | توضیحات |
| اضطراب و نگرانی | احساس نگرانی مداوم و اضطراب در مورد مسائل روزمره |
| افسردگی | احساس ناامیدی، غم و کاهش علاقه به فعالیت‌های قبلی |
| کاهش تمرکز | مشکل در تمرکز و تصمیم‌گیری |
| احساس بی‌قراری | احساس ناآرامی و عدم توانایی در آرامش |
علائم رفتاری
| علائم | توضیحات |
| تغییرات در اشتها | افزایش یا کاهش اشتها و تغییرات در عادات غذایی |
| اجتناب از فعالیت‌ها | کاهش تمایل به شرکت در فعالیت‌های اجتماعی یا تفریحی |
| افزایش مصرف مواد | افزایش مصرف الکل، سیگار یا مواد مخدر به عنوان راهی برای مقابله با استرس |
| تحریک‌پذیری | افزایش حساسیت و تحریک‌پذیری در برابر مسائل کوچک |
دلایل استرس مزمن
استرس مزمن می‌تواند به‌دلایل مختلفی بهوجود بیاید. برخی از دلایل استرس مزمن در بزرگسالان نیز عبارت هستند از:
- مشکلات در محل کار
- بیماری
- مشکلات مالی
- اتفاق مختل‌کننده زندگی روزمره
یک نظرسنجی در مورد استرس در سال ۲۰۲۳ توسط انجمن روانشناسی آمریکا (APA) انجام شد که نشان می‌داد عوامل استرس‌زا ممکن است بر اساس سن و عوامل دیگر متفاوت باشند؛ اما مسائل مالی برای بسیاری از افراد به‌عنوان یک عامل استرس‌زای مشترک شناخته می‌شوند و استرس مالی بسیار شایع است.
همچنین انجمن روانشناسی آمریکا در سال ۲۰۲۱ گزارش داد که ۷۴ درصد از بزرگسالان سیاه‌پوست، ۶۰ درصد از بزرگسالان اسپانیایی‌تبار و ۶۵ درصد از بزرگسالان سفیدپوست گفته‌اند از بین رفتن امنیت ساختمان کنگره (حمله طرفداران دونالد ترامپ به ساختمان کنگره) در سال ۲۰۲۰ استرس زیادی برای آن‌ها داشت.
استرس مزمن و تجارت نامطلوب دوران کودکی
تجارب مختلفی در زندگی می‌توانند منجر به ایجاد استرس مزمن شوند؛ امکان شروع برخی از این تجارب از همان دوران کودکی وجود دارد. زمانی که کودکان اتفاقی آسیب‌زننده را تجربه می‌کنند، استرس ناشی از این اتفاق می‌تواند حتی تا دوران بزرگسالی آن‌ها ادامه داشته باشد. این اتفاقات را به‌عنوان تجربیات نامطلوب دوران کودکی (Adverse Childhood Experiences یا ACE) می‌شناسند.
وب‌سایت Medicalnewstoday به نقل از مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها گزارش می‌دهد حدود ۶۴ درصد از بزرگسالان در ایالات متحده حداقل یک ACE را تا قبل از دوران ۱۸ سالگی تجربه کرده‌اند؛ همچنین از هر ۶ بزرگسال، یک نفر حدود ۴ یا تعداد بیشتری ACE را تجربه کرده است.
برخی از متداول‌ترین انواع ACE عبارت هستند از:
- بیماری‌های روانی در یک یا هر ۲ والدین
- آزارهای عاطفی، فیزیکی یا جنسی
- سوءمصرف مواد در خانواده
- طلاق والدین
- زندان رفتن یکی از والدین یا اعضای نزدیک خانواده
استرس مزمن چه عوارضی دارد؟
استرس می‌تواند بر گروه‌های اقلیتی و خاص به نحوی متفاوت تأثیر بگذارد. به‌عنوان مثال، به گزارش Medicalnewstoday، نظرسنجی‌ها در سال ۲۰۱۹ نشان می‌دهند سیاه‌پوست‌ها ۳ برابر و اسپانیایی‌تبارها ۲ برابر بیشتر از سفیدپوست‌ها در معرض استرس کمبود غذا هستند.
استرس مزمن در واقع می‌تواند بر مغز و سیستم عصبی تأثیر بگذارد. شبکه‌های عصبی مغز، به‌خصوص در قشر جلوی مغز، می‌توانند ضعیف شوند. پزشکان طی تصویربرداری از مغز مراجع‌های خود به این نتیجه رسیده‌اند!
زمانی که فردی مضطرب است، سیستم ایمنی بدن او را تحریک می‌کند تا واکنش نشان دهد. به‌مرور زمان، استرس مزمن عملکرد سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کند؛ بنابراین احتمال بروز بیماری‌ها و مشکلات مختلفی وجود دارد.
استرس مزمن باعث بروز آسیب‌های مختلفی در بدن می‌شود که چند نمونه از آن‌ها را در این جدول بررسی می‌کنیم:
| آسیب ها | توضیحات |
| بیماری قلبی | استرس مزمن ضربان قلب را بالا می‌برد و فشار خون را افزایش می‌دهد؛ این اتفاق در طولانی‌مدت منجر به بروز بیماری‌های قلبی می‌شود.
استرس باعث رفتارهای مخرب مثل سیگار کشیدن یا تغذیه نامناسب هم می‌شود که هر کدام عاملی برای بروز خطر بیماری‌های قلبی هستند. |
| فشار خون بالا | افزایش مداوم فشار خون بر اثر استرس باعث تنگ شدن عروق خونی توسط هورمون‌های آدرنالین یا کورتیزول می‌شود. |
| دیابت | استرس مزمن روی سطح قند خون تأثیر می‌گذارد و باعث مقاومت به انسولین می‌شود. در این وضعیت احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ وجود دارد. |
| چاقی | از آنجا که استرس مزمن تغییراتی در الگوهای تغذیه بهوجود می‌آورد، می‌تواند تمایل فرد را برای خوردن غذاهای ناسالم و پرکالری افزایش دهد. در این وضعیت هورمون‌های استرس موجب تجمع چربی در بدن می‌شوند.
پیشنهاد می‌دهیم برای اطلاعات بیشتر مقاله ارتباط استرس و چاقی را بخوانید. |
| خستگی مزمن | استرس سطح انرژی را پایین می‌آورد و موجب خستگی مزمن می‌شود. |
| اختلال عملکرد جنسی | استرس مزمن با تأثیر بر میل جنسی مشکلاتی مثل اختلال نعوظ یا کاهش تمایل جنسی در زنان را به‌همراه دارد. ما در یک مقاله درباره اضطراب جنسی بیشتر توضیح می‌دهیم. |
| اختلالات گوارشی | استرس مزمن با تأثیر بر سیستم گوارش باعث بروز بیماری‌هایی از جمله سندروم روده تحریک‌پذیر، زخم معده یا اختلالات گوارشی مشابه می‌شود. |
| بیماری های خودایمنی | از آنجا که سیستم ایمنی بدن بر اثر استرس به بافت‌های خودی حمله می‌کند، احتمال بروز بیماری‌های خودایمنی بر اثر استرس مزمن وجود دارد. |
| افسردگی | استرس مزمن می‌تواند زمینه‌ساز افسردگی یا تشدید آن باشد. استرس در واقع تغییرات شیمیایی در مغز ایجاد می‌کند که بر خلق و خو تأثیر می‌گذارند. |
| اختلالات اضطرابی | از جمله اختلالات اضطرابی که ممکن است بر اثر استرس مزمن آن‌ها را تجربه کنید، شامل اختلال اضطراب عمومی، اختلال پانیک یا اختلال استرس بعد از سانحه (PTSD) هستند. |
تفاوت استرس مزمن و استرس حاد چیست؟
استرس حاد به استرسی می‌گویند که فرد در کوتاه‌مدت آن را تجربه می‌کند. این استرس به‌عنوان واکنش جنگ یا گریز بدن، معمولاً بلافاصله بعد از یک اتفاق استرس‌زا بهوجود می‌آید. این اختلال معمولاً در ماه اول بعد از تجربه رویداد استرس‌زا در فرد ایجاد می‌شود و شباهت زیادی به اختلال PTSD دارد؛ با این تفاوت که کوتاه‌مدت است.
در نقطه مقابل، استرس مزمن به استرسی می‌گویند که فرد در طول زندگی خود به‌طور مداوم آن را تجربه می‌کندف تا جایی که این استرس تبدیل به بخشی از زندگی او می‌شود.
نحوه درمان استرس مزمن
بر اساس گزارش APA، حدود ۳ نفر از هر ۵ بزرگسال در ایالات متحده در مورد استرس خود صحبت نمی‌کنند؛ چون دوست ندارند بار استرس خود را بر دوش فرد دیگری بگذارند. با این حال، مهم است که اگر فردی استرس مزمنی را تجربه می‌کند، برای درمان و مشاوره به‌سراغ یک روان‌درمانگر حرفه‌ای برود. پزشکان معمولاً برای درمان استرس مزمن جلسات درمان شناختی رفتاری (CBT) را پیشنهاد می‌دهند.
روان‌درمانگر در طول جلسات CBT به فرد در شناخت رفتار، افکار و احساسات خود در برابر موقعیت استرس‌زا و نحوه کنترل آن‌ها کمک می‌کند.
CBT همچنین به فرد کمک می‌کند تا از ابزارها و مکانیسم‌های مقابله‌ای در مواجهه با استرس استفاده کند.
علاوه بر جلسات CBT، امکان دارودرمانی هم وجود دارد؛ البته دارو فقط باید زیر نظر پزشک متخصص مصرف شود. در اینجا جدول داروهای مناسب برای درمان استرس مزمن را معرفی می‌کنیم:
| داروها | زیر مجموعه‌های داروها | تاثیرات |
| داروهای ضد افسردگی | FDL SSRIs (فلوکستین، سرترالین)، SNRIs (دولوکستین، ونلافاکسین) | تنظیم سطح مواد شیمیایی مغز، کاهش علائم اضطراب و افسردگی |
| داروهای ضد اضطراب | بنزودیازپین‌ها (دیازپام، لورازپام) | کاهش علائم اضطراب، تسکین سریع علائم فیزیکی. |
| بتابلاکرها | آتنولول، پروپرانولول | کنترل علائم فیزیکی اضطراب (تپش قلب، لرزش) |
| داروهای ضد روان‌پریشی | ریسپریدون، آریپیپرازول | مدیریت علائم شدید استرس و اضطراب |
| مکمل های طبیعی | اسیدهای چرب امگا-۳، سنبل‌الطیب، گل راعی | کاهش استرس و اضطراب به‌صورت طبیعی |
نحوه مدیریت استرس مزمن
شاید در زمان مواجهه با استرس مزمن فکر کنید که حل مشکلات طاقت‌فرسا است و نمی‌توانید کنترل زندگی خود را به‌دست بگیرید؛ اما خوشبختانه راهکارهایی وجود دارد که با استفاده از آن‌ها می‌توانید شدت استرس را کاهش دهید. از جمله این راهکارها عبارت هستند از:
1_ شناسایی علائم و نشانه‌های استرس مزمن
با شناخت علائم استرس مزمن می‌توانید به موقع اقدام کنید و جلوی تشدید وضعیت را بگیرید. با شناخت علائم استرس، به‌راحتی می‌توان تشخیص داد که چه زمانی نیاز به استراحت است یا چه زمانی باید تغییراتی در سبک زندگی بهوجود آورد.
علائم استرس مزمن به‌روش‌های مختلفی (جسمی، روانی و رفتاری) خود را نشان می‌دهند؛ بنابراین برای مقابله با هر نشانه باید از رویکردی متفاوت استفاده کنید.
یک تحقیق نیز در همین زمینه در مجله Journal of Health Psychology انجام شد که نشان می‌دهد آگاهی از علائم استرس به افراد در مقابله بهتر با آن کمک می‌کند.
تمرین:
لیستی از علائم استرس خود را تهیه کنید. شما باید دفترچه‌تان را همراه‌تان داشته باشید تا با تجربه علائم جدید، فوراً آن‌ها را بنویسید.
2_ حمایت از طرف دوستان و خانواده
صحبت کردن با دوستان و خانواده درباره احساسات و مشکلات می‌تواند باعث شود که احساس حمایت و درک‌شدن کنید. حمایت‌های اجتماعی به‌عنوان منبعی از آرامش شناخته می‌شوند و به شما کمک می‌کنند تا با استرس‌های روزمره بهتر کنار بیایید.
تحقیقی در مجله Psychological Science انجام شد که نشان می‌دهد دریافت حمایت اجتماعی می‌تواند ۳۰ درصد علائم استرس را کاهش دهد.
تمرین:
هر هفته زمان بگذارید و یکی از دوستان نزدیک یا افراد خانواده‌تان را ملاقات کنید. شما می‌توانید با طرف مقابل درباره احساسات‌تان حرف بزنید.
3_ اجتناب از عوامل استرس‌زا
هر چه کمتر در معرض عوامل استرس‌زا قرار بگیرید، بار روانی ناشی از آن‌ها را کاهش می‌دهید. برای اجتناب از عوامل استرس‌زا باید عوامل به‌وجودآورنده استرس را بشناسید و حذف‌شان کنید یا تا جای ممکن از آن‌ها فاصله بگیرید. با دور شدن از عوامل استرس‌زا احساس کنترل بیشتری نسبت به زندگی پیدا می‌کنید و علائم استرس‌تان کمتر می‌شوند.
تحقیقی در مجله Stress and Health نشان می‌دهد اجتناب از عوامل استرس‌زا می‌تواند تا ۴۰ درصد علائم اضطراب را کاهش دهد.
تمرین:
فهرستی از عوامل استرس‌زا نوشته و جلوی هر عامل چند راهکار برای مقابله با آن بنویسید.
4_ ورزش منظم
با ورزش منظم، اندورفین‌ها در بدن ترشح می‌شوند. اندورفین‌ها برای بهبود حال روحی و کاهش استرس تأثیرگذار هستند. فعالیت‌های بدنی فقط روی سلامت جسمی تأثیر ندارند، بلکه از آن‌ها می‌توان به‌عنوان یک روش مقابله‌ای برای استرس و مشکلات روحی و روانی استفاده کرد.
بر اساس مطالعه‌ای که در مجله American Journal of Preventive Medicine منتشر شد، ورزش منظم می‌تواند تا ۴۰ درصد علائم اضطراب را کاهش دهد.
تمرین:
هر روز حداقل ۳۰ دقیقه را به انجام تمرینات ورزشی مثل دویدن یا پیاده‌روی اختصاص دهید.
5_ مدیتیشن
مدیتیشن باعث کاهش فعالیت‌های مغزی مرتبط با استرس می‌شود و حس آرامش درونی‌تان را افزایش می‌دهد. مدیتیشن با کمک به فرد برای تمرکز بر لحظه حال و دور شدن از افکار منفی، تکنیکی فوق‌العاده‌ای برای آرام‌سازی ذهنی است. با انجام مداوم مدیتیشن نه‌تنها شدت استرس‌تان کاهش می‌یابد، بلکه تمرکزتان بهبود پیدا می‌کند.
بر اساس گزارشی در مجله JAMA Internal Medicine، مدیتیشن می‌تواند تا ۴۳ درصد علائم اضطراب را کاهش دهد.
تمرین:
هر روز ۵ تا ۱۰ دقیقه را صرف مدیتیشن کنید و روی نفس‌های خود متمرکز شوید. در این حین شاید افکار مزاحم به‌سراغ‌تان بیایند، اما فقط ناظر باشید و افکار را قضاوت نکنید.
6_ نوشتن
نوشتن درباره احساسات به پردازش بهتر احساسات کمک می‌کند. این روش راهکاری عالی برای مکتوب کردن احساسات است و کمک‌تان خواهد کرد تا به درک بهتری از وضعیت خود برسید. این روش به‌عنوان ابزاری برای کنار آمدن با چالش‌های سخت زندگی نیز شناخته می‌شود.
بر اساس یک مطالعه در مجله Psychological Science، روزنامه‌نگاری می‌تواند تا ۴۰ درصد از علائم استرس را کاهش دهد.
تمرین:
هر روز زمانی را به نوشتن درباره تجربیات و احساسات خود اختصاص دهید. در این زمان نیازی نیست که به قواعد نگارشی و درست‌نویسی توجه زیادی داشته باشید؛ چون اصل مهم منتقل کردن احساسات به کاغذ است.
7_ محدود کردن کافئین
در صورتی که استرس مزمن دارید، باید از عوامل تشدیدکننده استرس بپرهیزید که یکی از مهم‌ترین آن‌ها کافئین است. کافئین باعث افزایش ضربان قلب و اضطراب می‌شود. در صورتی که مصرف کافئین را به حداقل برسانید، احساس آرامش بیشتری پیدا می‌کنید. همین تغییر ساده در رژیم غذایی، حال روحی بهتری برایتان به ارمغان می‌آورد.
تحقیقی در مجله Psychosomatic Medicine انجام شد که نشان می‌دهد کاهش مصرف کافئین می‌تواند تا ۳۰ درصد علائم اضطراب را کاهش دهد.
تمرین:
اگر تا به امروز مقدار زیادی قهوه و نوشیدنی‌های کافئین‌دار مصرف می‌کردید، میزان مصرف‌تان را به ۱ یا حداکثر ۲ فنجان در روز برسانید. شما می‌توانید به‌مرور زمان همین مقدار را هم کاهش دهید تا دیگر هیچ وابستگی به کافئین نداشته باشید.
8_ برنامه خواب منظم
خواب کافی موجب بهبود عملکرد مغز و کاهش استرس می‌شود. در نقطه مقابل، خواب ناکافی توانایی فرد در مقابله با استرس را مختل می‌کند. اگر یک برنامه خواب منظم برای خود در نظر بگیرید و عادات خواب سالمی بهوجود آورید، استرس‌تان به‌مقدار قابل‌توجهی کاهش پیدا می‌کند.
بر اساس تحقیقی که در مجله Sleep Medicine Reviews انجام شد، خواب ناکافی می‌تواند تا ۵۰ درصد شدت علائم اضطراب را افزایش دهد.
تمرین:
هر روز سر ساعت مشخصی به رختخواب بروید و سر ساعت مشخصی هم از خواب برخیزید. شما باید عوامل حواس‌پرتی را به حداقل برسانید؛ بنابراین هنگام خواب از تلفن همراه استفاده نکنید. ایجاد محیط خواب ساکت، تاریک و با دمای مناسب نیز موجب خوابی باکیفیت می‌شود.
9_ تغذیه مناسب
با تغذیه مناسب عملکرد مغز را بهبود می‌بخشید و علائم اضطراب را کاهش می‌دهید. مواد مغذی مناسب نه‌تنها سطح انرژی را افزایش می‌دهند، بلکه خلق و خوی بهتری برایتان به ارمغان می‌آورند.
مطالعه‌ای در مجله Nutrients Journal منتشر شد که نشان می‌دهد سطح استرس افرادی که روزانه حداقل ۵ وعده مصرف میوه و سبزیجات دارند، نسبت به افرادی که این مواد را کمتر مصرف می‌کنند، تا ۲۰ درصد کمتر است.
تمرین:
از این جدول برای بهبود برنامه غذایی و کاهش سطح استرس خود استفاده کنید:
| نام ماده غذایی | ترکیبات | نحوه تاثیرگذاری |
| انواع توت‌ها | ویتامین C، آنتی‌اکسیدان‌ها و فیبر | سرشار از ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌ها و کاهش استرس |
| ماهی چرب مثل سالمون یا ساردین | اسیدهای چرب امگا-3، ویتامین D و پروتئین | کاهش التهاب، بهبود عملکرد مغز و تنظیم سطح هورمون‌های مرتبط با استرس و اضطراب |
| آجیل و دانه‌ها | منیزیم، ویتامین E و پروتئین | کاهش استرس و اضطراب، تنظیم سطح هورمون‌های استرس و حفظ سلامت مغز |
| سبزیجات برگ سبز | ویتامین‌های B، آهن و آنتی‌اکسیدان‌ها | بهبود عملکرد مغز و کاهش استرس و تولید هورمون‌های شادی مانند سروتونین |
| شکلات تلخ | آنتی‌اکسیدان‌ها، منیزیم و فیبر | کاهش استرس و بهبود خلق و خو، کاهش سطح هورمون های استرس و افزایش‌دهنده احساس خوشحالی و آرامش |
10_ انجام کارهای هنری
انجام کارهای هنری مانند نقاشی به فرد کمک می‌کند تا احساسات خود را بیان کند و فشار استرس‌های روزمره را کاهش دهد. این فعالیت‌ها نه‌تنها نوعی تفریح هستند، بلکه به فرد کمک می‌کنند تا به خودآگاهی برسد و مدیریت احساسات خود را به دست بگیرد.
به نقل از مجله Journal of the American Art Therapy Association، حدود ۷۵ درصد از شرکت‌کنندگان در یک تحقیق، بعد از انجام فعالیت‌های هنری، احساس آرامش بیشتر و استرس کمتری را تجربه کردند.
تمرین:
سعی کنید یک روز در هفته مشغول به فعالیت‌های هنری مثل نقاشی شوید. شما حتی می‌توانید موادی مانند خمیر بازی یا کاغذ رنگی بخرید و کاردستی‌های هنری جذابی بسازید.
کلام آخر
استرس مزمن هر چند فشار ذهنی و جسمی زیادی بر بدن دارد و عوارض آن زیاد است، اما با مدیریت اصولی و استفاده از راهکارهای درمانی مثل CBT یا دارودرمانی کاهش پیدا می‌کند. شما باید به استفاده از راهکارهای درمانی و مدیریتی پایبند باشید و هر روز برای داشتن سبک زندگی بهتر و آرامش بیشتر بکوشید تا شدت استرس‌تان کاهش یابد. حضور یک روانشناس یا روان‌پزشک حرفه‌ای در روند درمان بسیار تأثیرگذار است و درمان را سرعت می‌بخشد.
منبع: MedicalNewsToday
