دارو و قرص ADHD؛ بررسی 5 دسته اصلی داروها

اگر در حال مطالعه این مقاله هستید، احتمالا تشخیص بیش‌فعالی شما یا فرزندتان قطعی شده است و نسخه دارویی دریافت کرده‌اید. با درنظرگرفتن تجربه‌های قبلی، حدس می‌زنم گارد و مقاومت بالایی نسبت به مصرف قرص برای اختلالات روانی دارید. در این مقاله تلاش می‌کنیم ذهنیت شما نسبت به مصرف قرص ADHD را تغییر دهیم تا با خیال راحت به مصرف آن بپردازید و کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشید.

• ADHD یک اختلال روانی رایج در کودکان است که علائم اصلی آن با تکانشگری ذهنی و فیزیکی بروز پیدا می‌کنند.
• قرص ADHD یکی از روش‌های درمان و کنترل علائم این اختلال است و تا به امروز، موفق عمل کرده است.
• قرص ADHD انواع مختلفی دارد که باتوجه‌به شرایط منحصربه‌فرد شما و صلاحدید پزشک تجویز خواهند شد؛ انواع مختلف داروی بیش‌فعالی محرک، غیرمحرک، آنی رهش، پیوسته رهش و برخی داروهای ضدافسردگی هستند.
• قرص ADHD به‌تنهایی برای بهبود کافی نیست و باید از روش‌های غیردارویی مانند تراپی، رفتاردرمانی و غیره نیز بهره ببرید.
• عوارض جانبی قرص ADHD برای بزرگسالان به نوع قرص (محرک یا غیرمحرک) بستگی دارد و اصولا خطرناک نیست.
• عوارض جانبی قرص ADHD برای کودکان ناچیز است و معمولا به‌صورت کاهش اشتها خود را نشان می‌دهد؛ بنابراین بعد از شروع مصرف قرص، باید از مکمل‌های غذایی برای اطمینان از رشد مناسب کودک بهره ببرید.
• انواع مختلفی از قرص ADHD وجود دارد؛ نسخه فعلی شما با صلاحدید پزشک نوشته شده است و نباید سرخود آن را تغییر دهید.

ADHD چیست؟

اختلال کمبود توجه/بیش فعالی (ADHD) یک وضعیت پزشکی است که بر رفتار افراد تاثیر می‌گذارد. این اختلال، یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی در دوران کودکی است و معمولاً در این دوره تشخیص داده می‌شود و تا بزرگسالی ادامه می‌یابد.

ADHD با الگوی مداومی از بی‌توجهی و/یا بیش‌فعالی-تکانشگری مشخص می‌شود که در عملکرد و رشد فرد اختلال ایجاد می‌کند. علائم ADHD شامل بی‌توجهی (ناتوانی در حفظ تمرکز)، بیش‌فعالی (حرکات بیش از حد و نامناسب) و تکانشگری (اعمال عجولانه و بدون فکر در لحظه) می‌شود.

برخلاف باور عموم، ADHD با گذر زمان برطرف نمی‌شود و کودک بیش فعال تمام عمرش با این مشکل دست‌وپنجه نرم خواهد کرد. طبق مطالعات، بیش از 90% علائم بیش ‌فعالی کودکان در سنین بزرگسالی شدیدتر شده‌اند. باتوجه‌به اینکه نحوه بروز علائم ADHD در کودکان و بزرگسالان متفاوت است، برخی به‌اشتباه فکر می‌کنند بزرگسالان دچار این مشکل نخواهند شد و به همین ترتیب، هرگز دنبال درمان آن نخواهند رفت. (منبع: Cleveland Clinic)

• بیشتر بخوانید: ADHD چیست؟
• بیشتر بخوانید: علت بیش فعالی چیست؟
• بیشتر بخوانید: انواع بیش فعالی

قرص ADHD چیست؟

رایج‌ترین داروهای ADHD که تجویز می‌شوند، محرک‌هایی مانند متیل‌فنیدیت، آمفتامین و مشتقات آنها هستند. این داروها با افزایش سطح انتقال‌دهنده‌های عصبی خاص در مغز مانند دوپامین و نوراپی‌نفرین که در کنترل توجه و رفتار نقش دارند، کار می‌کنند. 

همچنین، داروهای غیر محرک مانند اتوموکستین و گوانفاسین نیز برای درمان ADHD تایید شده‌اند. این داروها متفاوت از محرک‌ها عمل می‌کنند و ممکن است برای افرادی که نمی‌توانند محرک‌ها را تحمل کنند یا شرایط پزشکی خاصی دارند که محرک‌ها را ناامن می‌کنند، تجویز شوند. 

لازم به ذکر است که داروهای ADHD درمانی برای ADHD نیستند، بلکه برای مدیریت علائم ADHD و بهبود عملکرد کلی استفاده می‌شود. اثربخشی داروهای ADHD می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و ممکن است مدتی طول بکشد تا دارو و دوز مناسبی که برای یک فرد موثر است پیدا شود. 

این داروها فقط باید تحت نظارت یک متخصص مصرف شوند تا اثربخشی و عوارض جانبی آنها مرتبا بررسی شود. همچنین، مهم است توجه داشته باشید که دارو تنها گزینه درمانی برای ADHD نیست و ترکیبی از دارو و رفتار درمانی اغلب مؤثرترین رویکرد است.

انواع داروهای ADHD

انواع مختلفی از داروها برای درمان اختلال کمبود توجه/بیش فعالی (ADHD) وجود دارد. 5 نوع از این داروها دارای مجوز برای مبتلایان ADHD هستند که به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1- متیل‌فنیدات (ریتالین)

متیل فنیدات، که یکی از رایج‌ترین داروهای استفاده شده برای درمان اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) است، به گروهی از داروها به نام محرک‌ها تعلق دارد. این دارو با افزایش فعالیت در مغز، به ویژه در مناطقی که در کنترل توجه و رفتار نقش دارند، عمل می‌کند.

متیل فنیدیت می‌تواند به بزرگسالان، نوجوانان و کودکان بالای 5 سال مبتلا به ADHD تجویز شود. این دارو به دو شکل قرص عرضه می‌شود: قرص‌های فوری که به صورت دوزهای کوچک ۲ تا ۳ بار در روز مصرف می‌شوند و قرص‌های اصلاح‌شده که یک بار در روز در صبح مصرف می‌شوند و دوز آن در طول روز آزاد می‌شود.

2- لیسدگزامفتامین

لیسدگزامفتامین دارویی است که بخش‌های خاصی از مغز را تحریک می‌کند. این دارو بهبود تمرکز را تسهیل می‌کند و رفتار تکانشی را کاهش می‌دهد. در صورتی که درمان با متیل فنیدات حداقل 6 هفته به نتیجه مطلوب نرسیده باشد، لیسدگزامفتامین ممکن است به نوجوانان و کودکان بالای 5 سال مبتلا به ADHD تجویز شود. 

3- دگزامفتامین 

این ماده معمولاً به بزرگسالان، نوجوانان و کودکان بالای 5 سال مبتلا به ADHD تجویز می‌شود. معمولاً این ماده به صورت قرص و در دو تا چهار بار در روز مصرف می‌شود، اگرچه محلول خوراکی آن نیز در دسترس است.

4- اتوموکستین

این دارو میزان نورآدرنالین در مغز را افزایش می‌دهد. نورآدرنالین یک ماده شیمیایی است که پیام‌ها را بین سلول‌های مغز انتقال می‌دهد و افزایش آن می‌تواند به تمرکز و کنترل تکانه‌ها کمک کند.

در صورتی که استفاده از متیل فنیدیت یا لیسدگزامفتامین ممکن نباشد، اتوموکستین می‌تواند به بزرگسالان، نوجوانان و کودکان بالای 5 سال تجویز شود. همچنین، در صورت تشخیص علائم ADHD، استفاده از این دارو برای بزرگسالان مجاز است. اتوموکستین معمولاً به صورت کپسول، یک یا دو بار در روز مصرف می‌شود.

5- گوانفاسین 

گوانفاسین در بخشی از مغز برای بهبود توجه عمل می‌کند و همچنین می‌تواند فشار خون را کاهش دهد. باید توجه داشت که گوانفاسین نباید به بزرگسالان مبتلا به ADHD تجویز شود. گوانفاسین معمولاً به صورت قرص، یک بار در روز (صبح یا عصر) مصرف می‌شود.

عوارض داروهای ADHD

متیل فنیدات: 

• افزایش اندک فشار خون و ضربان قلب
• از دست دادن اشتها 
• مشکلات خواب مانند بیدار شدن در شب یا دشواری در خوابیدن
• سردرد
• درد در قفسه سینه (دل درد)
• احساس پرخاشگری، تحریک پذیری، افسردگی، اضطراب یا تنش

لیسدگزامفتامین:

• کاهش اشتها
• پرخاشگری
• خواب آلودگی
• سرگیجه
• سردرد
• اسهال
• تهوع و استفراغ

دگزامفتامین:

• کاهش اشتها
• نوسانات خلقی
• تحریک و پرخاشگری
• سرگیجه
• سردرد
• اسهال
• تهوع و استفراغ

اتوموکستین:

• افزایش اندک فشار خون و ضربان قلب
• تهوع و استفراغ
• درد در قفسه سینه (دل درد)
• مشکلات خواب مانند بیدار شدن در شب یا دشواری در خوابیدن
• سرگیجه
• سردرد
• تحریک پذیری

گوانفاسین:

• احساس خستگی
• سردرد
• شکم درد 
• خشکی دهان

توجه به این نکته ضروری است که همه افراد عوارض جانبی را تجربه نمی کنند و عوارض جانبی ممکن است بسته به دارو و فرد متفاوت باشد. همچنین، عوارض جانبی معمولاً در چند روز اول شروع یک داروی جدید یا افزایش دوز مصرفی رخ می‌دهد. در صورتی که عوارض جانبی ادامه یابد یا آزاردهنده شود، متخصص تصمیم می‌گیرد دوز را کاهش داده یا داروی دیگری را امتحان کند.

آیا قرص ADHD مانع رشد کودک می شود؟

برای بسیاری از افراد، مصرف قرص برای اختلالات روانی دشوار است؛ آن‌ها نمی‌خواهند “دیوانه” خطاب شوند، روی خود “اسم” بگذارند یا به قرص‌ها “معتاد” شوند. به همان نسبت، دنبال هزار جور بهانه و دلیل می‌گردند که از مصرف این‌گونه قرص‌ها توسط کودکشان جلوگیری کنند. یکی از جالب‌ترین ادعاهای شبه علم در زمینه مصرف قرص ADHD در کودکان، احتمال رشد ناقص فیزیکی آن‌ها است؛ این افراد معتقدند مصرف این‌گونه داروها رشد بدن و ساختار فیزیکی مغز کودک را مختل می‌کنند.

در پاسخ به این ادعا، دکتر Rachel Klein (استاد روانپزشکی در دانشکده پزشکی دانشگاه New York) و گروهی از همکارانش در اواخر دهه 1970 یک مطالعه کنترل شده ۲ساله روی بیش از 100 کودک مدرسه‌ای انجام دادند. آن‌ها به طور مکرر و منظم رفتارها و فعالیت‌های این کودکان را به مدت 33 سال دورادور بررسی کردند. نتیجه نهایی این تحقیق مشخص کرد کودکانی که قرص ADHD مصرف کردند در مقایسه با سایر کودکان عملکرد منفی نداشتند و نرمال بودند.

ضمن آنکه دکتر Ron Steingard، پزشک ارشد موسسه Child Mind، اعلام کرد در طی چهار دهه اخیر هیچ عوارض جانبی یا مشکلات قابل‌توجهی که ناشی از مصرف بلندمدت قرص ADHD باشند توسط پزشکان گزارش نشده است. در نتیجه، رشد ساختار فیزیکی مغز در کودکان با مصرف داروی بیش‌فعالی دستخوش تغییر و مشکل نمی‌شود. یکی دیگر از نگرانی‌های رایج والدین، کندشدن روند رشد جسمانی کودکان است.

در مطالعات متعددی که روی کودکان در حال مصرف دارو انجام شد، پژوهشگران متوجه شدند هیچ تفاوتی در قد یا وزن آن‌ها با سایرین دیده نمی‌شود. البته باید در نظر داشته باشید که یکی از عوارض جانبی قرص ADHD، کاهش اشتها است. درصورتی‌که این عارضه شامل حال کودک شما شود، احتمال دارد مواد غذایی کمتری میل کند و به این صورت دچار کندی در روند رشد شود. شما می‌توانید با مشورت با یک متخصص تغذیه و تنظیم یک رژیم غذایی متعادل حاوی انواع مکمل‌ها، این مشکل را به‌راحتی حل کنید.

آیا دارو‌های adhd به درد بزرگسالان هم می‌خورد؟

به نقل از وب‌سایت webmd، در حالی که بسیاری از دارو‌ها برای کودکان و بزرگسالان تأثیرگذارند، کلونیدین، گوانفاسین و مودافینیل برای بزرگسالان به‌خوبی موردبررسی قرار نکرفته‌اند. پزشکان نیز این دارو‌ها را در اغلب موارد برای بزرگسالان تجویز نمی‌کنند.

پزشک‌ها در اغلب موارد تشخیص می‌دهند که محرک‌ها گزینه بهتری برای بزرگسالان هستند. دارو‌هایی مثل متیل فنیدات یا آمفتامین تأثیری‌گذاری بیشتری روی درمان ADHD برای بزرگسالان دارند.

قرص adhd مخصوص بزرگسالان با تقویت سطوح انتقال‌دهنده عصبی در مغز علائم را کنترل می‌کند؛ البته این دارو عوارض خاصی دارد که نباید در زمان مصرف آنها را نادیده بگیرید. اگر نمی‌توانید به‌واسطه عوارض از این دارو‌ها استفاده کنید، اتوموکستین غیرمحرک یا بعضی از دارو‌های ضد افسردگی مانند بوپروپیون شاید برایتان مؤثر باشند؛ الیته توصیه می‌کنیم که حتماً این دارو‌ها را زیر نظر پزشک استفاده کنید تا درگیر عوارض جدی آنها نشوید.

بزرگسالان باید علاوه‌بر مصرف داروی adhd، در جلسه‌های روان‌درمانی نیز شرکت کنند و به تمام توصیه‌های روان‌شناس توجه داشته باشند.

نکاتی که قبل از شروع درمان ADHD باید در نظر داشته باشید

باید توجه داشت که شرایط متعددی مانند اختلالات یادگیری، اختلالات خلقی، اضطراب، مصرف مواد، آسیب‌های سر، شرایط تیروئید و استفاده از برخی داروها مانند استروئیدها می‌توانند به نظر مشابه ADHD باشند. بنابراین، برای تعیین علت علائم، ارزیابی کامل توسط متخصص ضروری است. علائم ADHD می‌توانند بین سنین 3 تا 6 سالگی ظاهر شوند و تا نوجوانی و بزرگسالی ادامه یابند.

علت دقیق ADHD هنوز مشخص نیست، اما شواهد قوی نشان می‌دهد که این اختلال عمدتاً به صورت ارثی منتقل می‌شود. بسیاری از کودکانی که ADHD دارند، یکی از والدین یا خویشاوندانشان نیز مبتلا به این اختلال هستند. همچنین، اگر نوزاد زودتر از موعد به دنیا بیاید، در معرض سموم محیطی قرار بگیرد یا مادر در دوران بارداری از مواد مخدر یا دخانیات استفاده کنند، خطر ابتلا به ADHD بیشتر می‌شود.

در نهایت، باید توجه داشت که ADHD ناشی از تماشای بیش از حد صفحه نمایش، فرزندپروری ضعیف یا مصرف بیش از حد قند نیست. این اختلال یک وضعیت پزشکی جدی است که نیاز به تشخیص و مداخله مناسب دارد تا فرد مبتلا بتواند به طور بهتری با آن مقابله کند

آیا ADHD درمان دارد؟

در حال حاضر، هنوز هیچ درمان قطعی برای ADHD وجود ندارد. اما، چندین روش درمانی وجود دارد که می‌تواند به مدیریت علائم ADHD و بهبود عملکرد کلی کمک کند. روش‌های اصلی درمان ADHD شامل داروها، روان درمانی و اشکال مختلف مربیگری و تکنیک‌های مقابله‌ای است. ترکیبی از این درمان‌ها به طور کلی بهترین روش معتبر شناخته شده است.

داروهای محرک‌ معمولاً برای درمان ADHD تجویز می‌شوند که می‌توانند بیش‌فعالی، رفتار تکانشی و مشکلات توجه را کاهش دهند و به افراد مبتلا به ADHD اجازه می‌دهند در خانه، محل کار و مدرسه عملکرد بهتری داشته باشند و در زندگی روزمره خود با ثبات و موفقیت بیشتری عمل کنند. 

• بیشتر بخوانید: درمان بیش فعالی در بزرگسالان
• بیشتر بخوانید: درمان شناختی رفتاری بیش فعالی
• بیشتر بخوانید: درمان خانگی بیش فعالی در کودکان
• بیشتر بخوانید: درمان خانگی بیش فعالی در کودکان

درمان غیردارویی ADHD

دارو برای همه افراد کارآمد نیست و حتی زمانی که موثر باشد، همه مشکلات را حل نمی‌کند یا علائم را کاملاً از بین نمی‌برد. علاوه بر داروها، درمان‌های غیردارویی نیز برای ADHD وجود دارد که شامل درمان شناختی-رفتاری، آموزش مهارت‌ها، مشاوره و حمایت‌های آموزشی می‌شود.

 همچنین، تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن و یوگا نیز می‌توانند به کاهش برخی از علائم ADHD کمک کنند. همه این روش‌ها به صورت ترکیبی می‌توانند بهبود قابل توجهی در مدیریت ADHD و کیفیت زندگی فرد مبتلا به آن را به همراه داشته باشند.

کلام آخر

با ترکیب دارودرمانی، روش‌های روان‌درمانی، تغییراتی در سبک زندگی و مداخلات آموزشی، فرد می‌تواند بهبود قابل توجهی در کنترل علائم ADHD خود را تجربه کند. این رویکرد چندگانه به فرد امکان می‌دهد تا با توجه به نیازها و شرایط خود، بهترین راهکارها را برای مدیریت این اختلال انتخاب کند. امیدواریم با این توضیحات، بهتر درک کنید که درمان ADHD نیازمند یک رویکرد گسترده و ترکیبی است تا به نتایج مثبت و بهبود کیفیت زندگی برسید.

منابع:

ADHD Medications for Children and Adults

ADHD Medication Options: Stimulants, Non-stimulants & More

Complete Guide to ADHD Medications